Μια ανέκδοτη ηχογράφηση

[bill1961]

Έπεσα πρόσφατα τυχαία σε ένα βίντεο στο youtube: http://www.youtube.com/watch?v=8r5HG4QnTtM
Σύμφωνα με αυτόν που το ανέβασε πρόκειται για ανέκδοτη ηχογράφηση από τη δεκαετία του '50 για την Polydor/Philips με αρ. μήτρας ACP-1-0723. Το μόνο στοιχείο είναι οι λέξεις "τουνδά τουνδά" που είναι γραμμένες με το χέρι στην ετικέτα του δίσκου. Κάποιοι άλλοι που σχολιάζαν το βίντεο ανέφεραν ότι πρόκειται για παραδοσιακή εβραϊκή (Klezmer) μουσική ή ρουμάνικη χόρα.
Οι δυο λέξεις στην ετικέτα έφεραν στο μυαλό μου το πρόσφατα ανεβασμένο στη σελίδα μας τραγούδι "Τούντε, Τούντε" με την Εστουδιαντίνα Σιδερή. Παρ'όλη τη διαφορά ύφους και ρυθμού των δύο ηχογραφήσεων η μελωδική τους "συγγένεια" ειναι φανερή. Αυτό δεν προκαλεί και μεγάλη έκπληξη αφού είναι γνωστό πως μεγάλοι μουσικοί (βιολιστές πχ. ο περίφημος Γιάγκος Αλεξίου ή Γιοβανίκας 1850 - 1925, ή ο Σέμσης) που έδρασαν στη Σμύρνη είχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επηρεαστεί από τη ρουμάνικη μουσική.

[mpletsas]

Βασίλη, η άλλη ηχογράφηση (αυτή που έχουμε στην σελίδα, υπό τον τίτλο «Τούντε, τούντε»), που χρονολογείται από το 1906, περιέχει τον «Τσοπανάκο», που αργότερα έγινε σήμα της (μετέπειτα) ΕΡΤ. Για όποιον θέλει να κάνει ο ίδιος την σύγκριση:

display.php?rec_id=10182

Επομένως, δεν φαίνεται τόσο πιθανόν ο αρχικός συνθέτης του σκοπού αυτού να ήταν ο διάσημος κλαρινίστας Νίκος Ρέλλιας, όπως αναφέρουν άλλες μαρτυρίες
(forum/viewtopic.php?t=2633), γιατί το 1906 ήταν ακόμα παιδί. Πιθανότερο είναι ότι τον διασκεύασε.

[max]

Φαίνεται όμως στο ρεφραίν ειδικά η ομοιότητα του τραγουδιού που έχουμε στη βάση με αυτή την ανέκδοτη ηχογράφηση στο youtube. Άντε βγάλε άκρη τώρα αν είναι εβραικές ή βαλκανικές οι επιρροές με το πάρε δώσε που γινόταν στη Σμύρνη εκείνη την εποχή..

[bill1961]

Άντε βγάλε άκρη τώρα αν είναι εβραικές ή βαλκανικές οι επιρροές με το πάρε δώσε που γινόταν στη Σμύρνη εκείνη την εποχή..

Γι' αυτό και προτιμώ να μιλάω για κοινή μουσική παράδοση...
Όσο για τον Ρέλλια, Κώστα, προφανώς έχεις δίκιο.

[mpletsas]

Πάντως, μην αποκλείετε να συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή η μελωδία να έφτασε στη Ρουμανία από την Σμύρνη! Χτες, άκουσα σε δρόμο της Πορτογαλίας, τραγούδι του Θεοδωράκη παιγμένο με μπαλαλάικες από Ρώσους! Άν δεν γνώριζε ήδη τον σκοπό, δεν υπήρχε περίπτωση να μαντέψει κάποιος την προέλευση.

Σχετικά με την ηχογράφηση από γιουτιούμπ, δεν ξέρω κατά πόσο θα μας βοηθήσει να βρούμε άκρη γιατί ηχογραφήθηκε μισό αιώνα μετά από αυτή που έχουμε στην σελίδα. Άν τυχόν όμως μπορούσαμε να βρούμε κι άλλες ηχογραφήσεις του ίδιου σκοπού από τις αρχές του αιώνα (είτε από την Ελλάδα είτε από αγορές του εξωτερικού), ίσως να έβγαιναν σαφέστερα συμπεράσματα.

[colectorgram]

Παντως τη μελωδια του ''τσοπανακου'' χρησιμοποιει και ο Παπασιδερης στην ''Νταντα'' και μαλιστα με επωδό: τουντα-τουντα!

[skiftoulis]

Ο Samuel Baud-Bovy (Δοκίμιο για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα,1984) κάνει αναφορά στη συγκεκριμένη μελωδία και ειδικότερα στο Λαγιαρνί:

«…Αν εξαιρέσουμε τα πολυφωνικά τραγούδια της Βόρειας Ηπείρου, δεν υπάρχει, όσο ξέρω, παρά ένα και μόνο τραγούδι στην Ελλάδα όπου ο σολίστας συνοδεύεται από ισοκράτες, το περίφημο Λαγιαρνί. Στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το Λαγιαρνί υπάρχει σε δύο παραλλαγές• τις τραγούδησαν στα 1930 στρατιώτες που υπηρετούσαν στην Αθήνα και που ήταν άλλοι από την Αράχωβα, άλλοι από την Αγόριανη (Επτάλοφο).Το παράπονο του βοσκού που του κλέψανε το αγαπημένο του αρνί, το τονίζουν ρυθμικά ισοκράτες που επαναλαμβάνουν τη λέξη τούμπε, τούμπε. Και οι Λιάπηδες (Stockman 1964) και οι Αρβανιτόβλαχοι (Marcu) τραγουδούν τραγούδια παρόμοια, που είναι κι αυτά σε τροχαϊκούς επτασύλλαβους στίχους κι όπου ο χορός κρατάει το ίσον, επαναλαμβάνοντας τις λέξεις τούμπε ή τούντε. Πρώτος ο Γιάννης Βλαχογιάννης αμφισβήτησε το ρουμελιώτικο χαρακτήρα του τραγουδιού, που το θεωρούσε «κατασκεύασμα λογιώτατου» και ίσως «μετάφραση από τα ξένα». Πιστεύω πως το Λαγιαρνί είναι αστικό τραγούδι, ίσως από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, που γύφτοι οργανοπαίχτες το διαδώσανε στα Βαλκάνια τον περασμένο αιώνα. Μερικοί, σήμερα ακόμα, παίζουν μια εισαγωγή για ρουμάνικη ντόινα (Μαζαράκη 1959)».

Συμπληρωματικά, ο Μάρκος Δραγούμης αναφέρει ότι μια παραλλαγή του τραγουδιού εντοπίστηκε από τον Martin Schwarz στην εβραϊκή διάλεκτο Γίντις (Ένθετο στο cd Μονωδίες από τον Παρνασσό και τον Ελικώνα-Φίλοι Μ.Λ.Α. Μέλπως Μερλιέ).

Η ηχογράφηση του 1930 από τραγουδιστές της Άνω Αγόριανης (Γιάννης Κοφίνης και ομάδα), υπάρχει στο αρχείο με τον τίτλο «Τούμπες-τούμπες».