Σουρμελίμ

[ntouzenis]

Το τραγούδι "Σουρμελίμ" σε ρυθμο 4/4 που θα μπορουσαμε να τον ονοματισουμε σαν (κρητικο) ταμπαχανιώτικο (με την εννοια που εχει επικρατησει) ή τσιφτετέλι, κυκλοφόρησε το 1979, παιγμενο απο τον Κωστα Παπαδάκη ή Ναύτη και το Στέλιο Λαϊνάκη. Το τραγουδι ήξερε ο Ναύτης σαν παλιό "Νταμπαχανιώτικο", δηλαδή κρητικό τραγούδι μη χορευτικο !!
Ο Στελιος Λαϊνάκης μου ειπε πρόσφατα ότι πρωτοκυκλοφόρησε το ΄79 σε αυτη την εκτέλεση, δε συζητησαμε όμως που και πως ...
Αργότερα, γύρω το 1995 το ηχογράφησαν και οι Χαϊνηδες σε μια αξιοπρεπή εκτέλεση. Πιο πρόσφατα το τραγούδησε και ο Λάμπης Ξυλούρης -γιος του Ψαραντωνη- στο cd "Ταμπαχανιώτικα".

Συντομα θα κυκλοφορησει ενα cd απο τους Στελιο και Λεωνιδα Λαϊνακη, με κρητικα ταμπαχανιώτικα, γνωστα αλλά και άγνωστα !! Την επιμέλεια έχει ο Γιωργος Παπαδάκης.
Ψαχνοντας ο Στελιος στοιχεια για τα τραγουδια, ζητουσε την προελευση του τίτλου "Σουρμελίμ". Εδω στα Χανια έχουμε Σουρμελάκηδες και κάποια οδο Σουρμελή και αρχικα στραφηκε ο Στ. εκει.
Απο κει και περα καποιος στο ιντερνετ μου ειπε οτι "σουρ" σημαινει νερο στα Τουρκικα και μου δωσε κι αλλες ετυμολογιες που τις εχω καπου σημειωσει ...

Ομως πριν 2 Κυριακες -ισως και 3...- στην εκπομπη του Γιωργου Μελικη με αφιερωμα στο Μελί της Μικρας Ασίας και ενω επαιζαν οι Σωκρατης Σινοπουλος, Κατερινα Παπαδοπουλου και κομπανια, καποιο συρτο και χορευε συγκρότημα απο τα Μεγαρα -αν δεν κανω λαθος...- ακουσα τη μελωδια του ρεφραιν του γνωστου κρητικου "Σουρμελιμ" και μαλιστα με τα λογια Σουρμελιμ ... Τα υπολοιπα μερη του τραγουδιου μοιάζαν αλλά όχι και τοσο πολυ ... Εννοειται οτι επι τοπου πηρα τηλεφωνο το Λαϊνακη και το ακουσε κι αυτος, το υπολοιπο ... και εκτοτε ειπαμε να βρουμε καποιους απο το συλλογο ή τον Μελίκη αλλά δεν εχω νεωτερα ...

Ο φιλος Γιωργος Αδ. που παιζει ουτι, το καλοκαιρι μας ειχε παιξει το "Σίνα μου" ενα υπέροχο τραγουδι απο το Μελί επισης !! Σημερα που μιλησαμε μου ειπε οτι δεν ξερει το Σουρμελιμ, ουτε στη μια εκτελεση ουτε στην αλλη.

Τωρα, γνωστου οντως οτι σουρ = νερο, μπορουμε ψιλο-αυθαιρετα και απλοϊκά να συμπερανουμε οτι : Σουρ -μελί - μ' = Νερο απο το Μελι. μου ή Νερο μου, απ'το Μελί

Οποιος εχει πληροφορίες για κατι σχετικο αναμενω ..

[sarant]

Για το τραγούδι δεν ξέρω τίποτα, να πω όμως δυο λόγια για τη λέξη. Καταρχάς το νερό στα τούρκικα δεν είναι σουρ αλλά σου. Εκσι Σου το Ξυνό Νερό στη Φλώρινα, σούμπασης ο αξιωματούχος που ήταν αρμόδιος για την ύδρευση σε μια πόλη.

Πιθανότατα το Σουρμελίμ έχει να κάνει με τον σουρμέ, τη σκόνη αντιμόνιο που έβαφαν τα μάτια (τις βλεφαρίδες πιο σωστά). Άλλωστε, τα μάτια τα βαμμένα με σουρμέ λέγονται σουρμελίδικα, όπως είναι ο στίχος στον Αγαπησιάρη του Τούντα και σουρμελής αυτός που έχει τέτοια μάτια.

Συγνώμη για τη ρεκλάμα, αλλά έχω γράψει πρόσφατα:
http://sarantakos.wordpress.com/2010/02/01/stimmi/

[ntouzenis]

Πολυ κατατοπιστικα ολα αυτα φιλε Νικο !!
Νασαι καλα !!

[Νίκος Α. Πολίτης]

Να προσθέσω και εγώ ότι συμφωνώ για το su = νερό, σούμπασης ο υδρονόμος, (κοτζάμπασης ο μεγάλος αξιωματούχος) κλπ. Από εκεί και πέρα: sürme: οδήγημα, αλλά και αλείφω, βάφω. Sürmeli: ο / η έχων βαμμένα μάτια, άρα sürmelim: «βαμμενοματούσα μου!», αν επιτρεπόταν ο όρος, αλλά καταλαβαίνετε τι εννοείται. Ο σουρμές είναι η βαφή των ματιών, παλαιότερα από αντιμόνιο, τουρκιστί antimon.

[mpletsas]

«Βαψοματούσα» ίσως; Κατά το «βαψομαλλιάς»...

[AGIS]

....Από εκεί και πέρα: sürme: οδήγημα, αλλά και αλείφω, βάφω. Sürmeli: ο / η έχων βαμμένα μάτια, άρα sürmelim: «βαμμενοματούσα μου!», αν επιτρεπόταν ο όρος, αλλά καταλαβαίνετε τι εννοείται.........

Το συνθετικό -(e)li θα πει μάτι;
Ή μήπως βλέφαρο, τσίνορο ή κάτι τέτοιο;
Ή είναι απλώς ρηματικός τύπος (μετοχή): δηλ. Sürmeli = ο βαμμένος (και εννοείται: στα μάτια) ;
Ρωτάω γιατί απ' όσο ξέρω Καραγκιόζης (Καραγκιοζ) θα πει μαυρομάτης, και με παραξενεύει η διαφορά ανάμεσα στο "γκιοζ" = μάτι ( ; ) και στο -(e)li = ( ;;; ) .
Ή πρόκειται για δυο ταυτόσημες στο νόημα λέξεις;

[Νίκος Α. Πολίτης]

Το συνθετικό –li (έχει περάσει και στα ελληνικά: μπεσαλής, παραλής, καραμπουζουκλής, Τσεσμελής, Σμυρλής κλπ.) σημαίνει ό έχων κάτι, ο σχετικός με κάτι, ο καταγόμενος από εκεί. Με την έννοια αυτή, Sürmeli σημαίνει βαμμένος, αλειμμένος, αλλά γιατί ισχύει αυτό ειδικά για τα μάτια, δεν ξέρω, έτσι λέει το λεξικό. Βεβαίως και το μάτι είναι göz.