Είσαι ένα αξιόλογο "κομμάτι" της σελίδας αυτής. Προσφέρεις πάρα πολλά και σωστά. Ειλικρινά σε θαυμάζω για την προσφορά σου αλλά και τις γνώσεις σου. Μπράβο!!!
Να 'σαι πάντα καλά φιλαράκο...
ΕΚΠΟΜΠΗ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟ
-
bill1961
- συντονιστής<br>(03/2008 ως τώρα)
- Δημοσιεύσεις: 1024
- Εγγραφή: 10 Μάιος 2005 11:51 pm
- Τοποθεσία: Ηγουμενίτσα
Αφιέρωμα: Σμυρναίικο μινόρε (1/8/2007)
1. Μινόρε μανές (Τσανάκας Ι.)
Σταυροδρόμι λαών, θρησκειών και εμπορίου η Σμύρνη, δεχόταν, όπως ήταν φυσικό, μουσικές επιρροές απ’ όλη την Ανατολική Μεσόγειο, την ενδοχώρα αλλά και τη δύση. Μέχρι την καταστροφή εκεί έσμιγαν παλιές αιγαιοπελαγίτικες μελωδίες με ιταλικές καντσονέτες, γαλλικές μελωδίες του συρμού, ρουμάνικες χόρες με σέρβικους σκοπούς και τούρκικα σαρκιά. Μέσα από αφομοιωτικές διαδικασίες δημιουργήθηκε ένα μοναδικό μουσικό ύφος, γνωστό ως «Σμυρναίικο». Περίφημοι είναι και οι «σμυρναίικοι» αμανέδες, με πιο σημαντικό το «Σμυρναίικο μινόρε».
Συνθέτης (ή το πιθανότερο αυτός που διέσωσε το «μινόρε» με τη μορφή που σήμερα το ξέρουμε), φέρεται ότι είναι ο περίφημος βιολιστής Γιάγκος Αλεξίου (Γιοβανίκας 1850 - 1925). Γεννημένος στη Ρουμανία, έζησε στη Μυτιλήνη, την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη.
Μια από τις πρώτες ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε», με τίτλο «Μινόρε μανές» ακούμε με τον δημοφιλέστατο την εποχή του Σμυρνιό Γιάννη Τσανάκα:
«Ενώ σκληρά δεν μ’ αγαπάς, γιατί πλέον δεν παύεις,
μόνο μου δίνεις βάσανα και το κορμί μου καύεις;»
2. Σμυρνέικο μανέ μινόρε (Μενεμενλής Λευτέρης)
Στο Γιοβανίκα, μάλλον αναφέρεται και ο ανώνυμος Σμυρνιός ποιητής όταν λέει:
«Είμαι νταής κι όταν χορεύω το χασάπικο, το μπάλο, τον καρσιλαμά και το τσιφτετέλι, με το γλυκό βιολί του Γιοβανάκη, όλη η Σμύρνη με καμαρώνει.
Είμαι νταής και το ούζο είναι ο θεός μου… Περνάω καλά, χορεύω πίνω και μεθώ, με τα σαντούρια τα βιολιά και τα ταμπούρλα».
Συχνά ο Γιοβανίκας περιόδευε και στην ελεύθερη Ελλάδα. Με αφορμή τις εμφανίσεις του στα καφέ-αμάν της Αθήνας, βρίσκονται αναφορές του ονόματός του στις Αθηναϊκές εφημερίδες της περιόδου 1886 – 1893, άλλοτε ως Γιοβανίκας ή Γιοβανίκος ή Γιοβανάκης ή Γιοβανέλης. Χαρακτηριστικά η «Νέα Εφημερίς» (27 Μαΐου 1889) αναφέρει: «Εν τω κήπω του Γερανίου, τω δροσερώ και εν μέσω της πόλεως κέντρω, ο περίφημος Γιοβανίκας, το πρώτο βιολί της Ανατολής, με το απαραίτητο σαντούρι, την αηδονολαλούσαν γνωστήν κ. Κατίναν και έναν άλλον ακόμη τραγουδιστήν ονομαστόν εις τους αμανέδες και το σαμπαή, εγκαινιάζουσι απόψε τας θελτικάς συναυλίας των της αισθηματικής και εκ των μυχίων μετά τόσης περιπαθείας απηχούσης ανατολικής μουσικής. Θα είναι εκεί ένα κομμάτι της Ανατολής, μία γωνία Σμύρνης, όπου θα ξεχειλίζη ποτάμι το πάθος της κιόρ Κατίνας και θα στενάζη αχ! καμίνι το βιολί του Γιοβανίκα».
Ο Γιοβανίκας, που είχε κλασσική μουσική παιδεία και γνώριζε και την παραδοσιακή νησιώτικη μουσική, χρησιμοποίησε τη βασική δομή του ανατολίτικου μονοφωνικού Νιαβέντ που το συνδύασε με τις πολυφωνικές Δυτικές αρμονίες (ακόρντα) δημιουργώντας το μοναδικό «μινόρε» του.
Από ηχογράφηση του 1911 στην Κωνσταντινούπολη και με τη φωνή του Λευτέρη Μενεμενλή ακούμε το «Σμυρνέικο μανέ μινόρε» :
«Δεν βλέπουν τα ματάκια μου και μου περνάει ο πόνος,
αδύνατον χωρίς εσέ να ζήσω πλέον μόνος».
3. Σμυρναίικο μινόρε (Παπαγκίκα Μ.)
Είναι χαρακτηριστικά όσα λέει η Αγγέλα Παπάζογλου για το μινόρε:
«…Δεν ήθελες τίποτα άλλο από μινόρε. Το μινόρε τραγουδούσαμε και στη χαρά μας και στον πόνο μας… Όσα μινόρε και να λέγαμε δεν τα βαριόμαστε ποτέ. Όλοι παράγγελναν το μινόρε τους και όλοι το άκουγαν με λαχτάρα…»
Δυο φορές ηχογράφησε το «Σμυρναίικο μινόρε» η Μαρίκα Παπαγκίκα στην Αμερική. Η πρώτη στα 1918:
«Ξυπνάς και χύνεις δάκρυα πολύ πως θα πονέσω,
το σφάλμα που μου έκανες δε θα στο συγχωρέσω».
Και η δεύτερη (που κλείνει τον αμανέ με ένα βαλσάκι) στα 1919 ή κατ’ άλλους στα 1925:
«Αν σ’ αγαπώ κι ειν’ όνειρο ποτέ ας μη ξυπνήσω,
με τη γλυκειά τη χαραυγή Θεέ μου ας ξεψυχίσω».
4. Μινόρε Μανές (Νταλγκάς Α.)
Οι μανέδες στην Ελλάδα γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλείς από τη δεκαετία το 1870, τη χρυσή εποχή των καφέ-αμάν όταν διάφορες σμυρναίικες ορχήστρες επισκέπτονται την Αθήνα. Ό Άγγελος Βλάχος με το ψευδώνυμο ΣΟΦΙΑ, γράφει στις 2 Σεπτεμβρίου 1879 στο περιοδικό Εστία: «Με συγκινεί πολλάκις η ανατολίτικη μελωδία μέχρι μυχών της καρδίας μου. Η μονότονος εκείνη, η κατ ελάσσονα τρόπον (minore) αδιακόπως φερομένη, αλλ’ εντέχνως ποικιλλομένη δια τρομώδους λαρυγγισμού μουσική φράσις, μου προξενεί ανέκφραστον τινά, αλλά γλυκεία βαρυθυμίαν, και το ους μου, όχι μόνον δεν κουράζεται υπό του βαρέως συρομένου ρυθμού, όστις ούτε τέλος έχει πολλάκις ούτε αρχήν, αλλά τον παρακολουθεί τουναντίον ευαρέστως, και όταν το άσμα παύσει, τον παρατείνει πολλάκις δι’ ενδομύχου τινός μυστηριώδους ηχούς…»
Πάρα πολλές και οι ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε» και στην Ελλάδα, με πρώτη αυτή του 1926 με τίτλο «Μινόρε μανές» με τον Αντώνη Νταλγκά και τον Δημήτρη Σέμση στο βιολί:
«Σκέψου σκληρά, πως χάνεται ψυχή που σε λατρεύει,
και …….…….. το κρίμα της πάντα θα σε παιδεύει».
5. Μινόρε Μανές (Β. Σωφρονίου)
Αφηγείται η Αγγέλα Παπάζογλου: «Κι άμα ήρταμε εδώ, για τη φωτιά της Σμύρνης και την καταστροφή, πάλι το μινόρε τραγουδούσαμε. … Ο κόσμος άμα ητραγούδαε:
Μόνο μια ώρα χαίρομαι όταν γλυκοχαράζει… θυμούντανε περισσότερο, χόρταινε η ψυχή του Σμύρνη…»
Στα 1927 ηχογραφείται μια από τις εκδοχές του «μινόρε» που τραγουδάει το Βαγγέλης Σωφρονίου:
«Μικρή ελπίδα μου ‘δωσες και βάσανα μεγάλα,
πες μου το πόσο μ’ αγαπας, κι ας υποφέρω κι άλλο».
Και στα 1928, πάλι ο Βαγγέλης Σωφρονίου, τραγουδάει:
«Κάθε στιγμή τα μάτια μου βρίσκονται δακρυσμένα,
Το πήρα πια απόφαση πως θα χαθώ για σένα».
6. Μινόρε μανές (Κ. Νούρος)
Στα 1928 επανέρχεται και ο Αντώνης Νταλγκάς με το «Μινόρε μανέ»:
«Αρχή με παραδέχεσαι, στα τρία δεν πιστεύεις.
κορμί που χάνεται για σε γιατί θες να το πεθαίνεις».
Την ίδια χρονιά, είναι σειρά του Κώστα Νούρου να ηχογραφήσει το «Μινόρε μανές» και μάλιστα δύο φορές με δύο διαφορετικά δίστιχα:
«Πνοή πλέον δε μ’ άφησες και στήθος για ν’ αντέξω,
Γιατί εσύ με τυρραννείς δίχως εγώ να φταίξω».
και
«Αν ήξευρες τον πόνο μου κει μέσα στην καρδιά μου,
θα κλαίγανε τα μάτια σου, πιότερ’ απ’ τα δικά μου».
7. Μινόρε μανές (Κ. Καρίπης)
Δύο εκτελέσεις του μινόρε, μια του 1929 με τον ψάλτη και γνωστό από δημοτικά τραγούδια Σεραφείμ Γεροθεοδώρου, και μια του 1930 με τον Θεόδωρο Μαυρογένη ή Θοδωράκι –τον πιο δημοφιλή τραγουδιστή της Σμύρνης- τις γνωρίζουμε μόνο από τους δισκογραφικούς καταλόγους, αφού οι αντίστοιχοι δίσκοι δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη. Στα 1930, ένας άλλος μεγάλος Σμυρνιός τραγουδιστής ο Κώστας Καρίπης τραγουδάει το «Μινόρε μανέ»:
«Δεν μου μιλάς σαν άλλοτε με γούστο και με γέλιο,
αν έπαψες να μ’ αγαπάς, πες μου το να το ξέρω».
8. Μινόρε μανές (Ρούκουνας Κ.)
Με τον Γιάννη Δραγάτση στο βιολί, να τελειώνει τον αμανέ με ένα γρήγορο γύρισμα, στα 1932 ο Κώστας Ρούκουνας τραγουδάει ακόμα μια εκδοχή του «Μινόρε Μανέ»:
«Σε ενθυμούμαι και πικρά τρέχουν τα δάκρυά μου,
μα δύναμη δεν έχουνε να σβήσουν τη φωτιά μου».
9. Μανές της Καληνυχτιάς
Από τις πρώτες ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε» αναπτύσσονται δυο κλάδοι του που εξελίσσονται παράλληλα. Ο ένας κλάδος είναι ο «κλασσικός» όπως καθιερώνεται από το Γιοβανίκα, ενώ ο άλλος κλάδος ξεκινάει ως μουσική παραλλαγή ή μετεξέλιξη του μινόρε και καταλήγει σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως «Μανές της καληνυχτιάς» ή «μανές της αυγής». Άλλωστε η πρώτη ηχογράφηση του μινόρε στα 1907 με το Γιάννη Τσανάκα, έχει τίτλο «Μινόρε της αυγής».
Στα 1912 ηχογραφείται στη Σμύρνη, το «Μινόρε Καληνυχτιά» με το Γιάννη Τσανάκα:
«Τα άστρα τρεμοσβήνουνε και μεις αναχωρούμε.
Αφήνουμε καληνυχτιά και σας ευχαριστούμε.»
Ο Γιάννης Τσανάκας κατέχει και το ρεκόρ ηχογραφήσεων του μινόρε αφού σύμφωνα με τον κατάλογο του Δ. Μανιάτη, μέχρι το 1912 –χρονιά που πεθαίνει - αναφέρονται συνολικά δέκα εκτελέσεις και επανεκτελέσεις του «μινόρε» και στις δύο εκδοχές του.
10. Μανές της αυγής (Νταλγκάς Α.)
Το εισαγωγικό ταξίμι της κλασσικής εκδοχής του «Σμυρναίικου μινόρε» εδώ έχει αντικατασταθεί από άλλο πιο ρυθμικό, ενώ στην εκτέλεση με τον Τσανάκα που μόλις ακούσαμε, το ταξίμι απουσιάζει (αυτό όμως δε σημαίνει υποχρεωτικά ότι έτσι είχε ηχογραφηθεί!!!).
Στη μελωδική γραμμή του «Μανέ της καληνυχτιάς», ο Γιάγκος Ψαμαθιανός στα 1911 τραγουδάει (με το γνωστό και από το Χιώτικο μανέ, αθυρόστομο στυλ του) στην Κωνσταντινούπολη το «Μανές μπορδέλο»:
«Ποτέ δεν αποφάσισα εγώ να σε προσβάλλω,
ανάμεσα στα σκέλια σου, τον ψ…. μου να βάλλω».
Στα 1928, ο Αντώνης Νταλγκάς, τραγουδάει συνοδεία αρμόνικας το «Μανέ της αυγής»:
«Ως και τ’ αστέρια τ’ ουρανού, και κείνα τα φοβούμαι,
να μη μας μαρτυρήσουνε την ώρα που μιλούμε».
Και στα 1931 ακόμη ένα «Αμανέ της αυγής, μινόρε»:
«Τ´ άστρο που βγαίνει την αυγή και το φεγγάρι μόνο,
αυτά τα δυο γνωρίζουνε τον εδικό μου πόνο».
11. Μπάλος Σμυρνέικος (Β. Σωφρονίου)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πάντρεμα του «Σμυρναίικου μινόρε» με το χορευτικό ρυθμό του νησιώτικου μπάλου. Τέτοιου είδους παραλλαγές έχουν ηχογραφήσει, η Μαρίκα Παπαγκίκα στα 1922, 1923 και 1928, ο Σ. Στασινόπουλος στα 1927, ο Βασίλης Τηνειακός στα 1930, ο Κώστας Ρούκουνας το 1934, η Ρίτα Αμπατζή το 1935, η Αμαλία Βάκα στα 1943, η Ρόζα Εσκενάζυ του 1948. Εμείς ακούμε την εκτέλεση με τον Βαγγελάκη Σωφρονίου που διατηρεί στην εισαγωγή το βασικό μελωδικό σχήμα του «μανέ της καληνυχτιάς», αλλά ενσωματώνει και μερικά από τα χαρακτηριστικά γυρίσματα του μπάλου:
«Γυρίζω μόνος μου παντού για να σε αντικρύσω,
για να σου πω μελαχροινό μαζί πως θα ζήσω.»
12. Μπάλος (Αμπατζή Ρ.)
Ο Δημήτρης Σέμσης-Σαλονικιός φέρεται να έχει συνθέσει στα 1935 το μανέ που ακούμε με τη Ρίτα Αμπατζή (έναν από τους ελάχιστους που τραγούδησε). Πρόκειται για ένα ακόμη πάντρεμα του «Σμυρναίικου μινόρε» με το μπάλο. Εδώ το χαρακτηριστικό εισαγωγικό ταξίμι του «Σμυρναίικου μινόρε» έχει αντικατασταθεί από ένα ρυθμικό μπάλο:
«Δεν ημπορώ να κλαίγω πια, μαράθηκε η καρδιά μου,
και άδικα για σένανε, χάνω τα δάκρυά μου».
Ο Σέμσης έχει συνθέσει ακόμα ένα μπάλο-μινόρε που τον τραγουδάει ο Σταύρος Ρεμούνδος:
«Χίλιες να ιδούν τα μάτια μου, χιλιάδες την ημέρα,
καμιά δεν έχει σαν και σε τον εδικό σου αέρα».
13. Το μινόρε του τεκέ (Τζακ Χαλικιάς)
Το «Σμυρναίικο μινόρε» γέννημα της ψυχής των Ελλήνων της Σμύρνης και των παραλίων της Μικράς Ασίας γενικότερα, έπαιξε μετά το 1922 σημαντικό ρόλο στην επικράτηση του μπουζουκιού και την εξάπλωση του ρεμπέτικου. Στα 1932, ο Ιωάννης Χαλικιάς ή Τζακ Γρηγορίου με το μπουζούκι του, συνοδευόμενος στην κιθάρα από τον Σοφοκλή Μικελιδη, ηχογραφεί στην Αμερική το οργανικό «Μινόρε του τεκέ», έχοντας ως βάση την εισαγωγή του «Σμυρναίικου μινόρε».
Μέχρι το 1933 η κακή φήμη που είχε αποκτήσει το μπουζούκι στην Ελλάδα, ως όργανο του υποκόσμου, απέτρεπε τις δισκογραφικές εταιρείες να ηχογραφήσουν με μπουζουκομπαγλαμάδες. Η επιτυχία που γνώρισε το «Μινόρε του τεκέ», ανέτρεψε όλες αυτές τις προκαταλήψεις, και δρώντας καταλυτικά επιτάχυνε τη δισκογραφική εμφάνιση της Πειραιώτικης κομπανίας.
14. Μινόρε μανές (Παγιουμτζής Σ.)
Με την εμφάνιση της «ξακουστής τετράδος του Πειραιώς» και την επικράτηση του μπουζουκιού στο λαϊκό τραγούδι, το «Σμυρναίικο μινόρε» ενσωματώνεται στο νέο ύφος. Η Πειραιώτικη εκδοχή του κυκλοφορεί στα 1935 με τίτλο «Μινόρε μανές» στο όνομα του Στράτου Παγιουμτζή, που τον συνοδεύουν ο Μάρκος Βαμβακάρης στο μπουζούκι και ο Σπύρος Περιστέρης στην κιθάρα.
«Χτυπώ νεκροί κι ανοίχτε μου να μπω για να σκουπίσω
τον τόπο τον παντοτινό όπου θα κατοικήσω».
Το ίδιο συγκλονιστικό δίστιχο, εκτελείται στα 1963 από τη Γιώτα Λύδια που τη συνοδεύει η ορχήστρα του Γιώργου Μητσάκη. Ακόμη ένα μινόρε τραγουδάει στα γεράματά του ο Στράτος, το «Μινόρε του Στράτου», επαναφέροντας ένα δημοφιλέστατο δίστιχο της Σμύρνης:
«Μόνο μια ώρα χαίρομαι, όταν γλυκοχαράζει
που ησυχάζει η καρδιά και δεν αναστενάζει».
15. Ερηνάκι (Σκαρβέλης Κ.)
Με αφετηρία το μινόρε (αλλά και γρήγορα απομακρυνόμενος από αυτό) ο Κωνσταντινοπολίτης Κώστας Σκαρβέλης βαθύς γνώστης όλων των ιδιαιτεροτήτων του Πολίτικου χασάπικου, συνθέτει ένα θαυμάσιο τραγούδι, το «Ερηνάκι», και κινούμενος αρχικά σε ρυθμό αργού χασάπικου, καταλήγει σε ένα γρήγορο κουλουριώτικο χασάπικο στα τελευταία δίστιχα.
16. Το μινόρε της ταβέρνας
Με την υποχώρηση του Μικρασιάτικου τραγουδιού, μετά το 1936, αφενός λόγω της μεταξικής λογοκρισίας και αφετέρου λόγω της επιτυχίας της Πειραιώτικης κομπανίας, ο Μικρασιάτης Παναγιώτης Τούντας υιοθετεί το Πειραιώτικο ύφος και με εμφανή την επιρροή (αν όχι αντιγραφή) από το «Μινόρε του τεκέ» του Χαλικιά, ηχογραφεί στα 1939 «Το Μινόρε της ταβέρνας» με το Στράτο Παγιουμτζή και τη Νότα Καλλέλη. Το τραγούδι γίνεται αμέσως επιτυχία και κυκλοφορεί από την Columbia στην Αμερική και την Τουρκία, ενώ στα 1967 το επαναφέρουν στη δισκογραφία ο Γιάννης Κυριαζής με τη σύζυγό του Έφη Πανά.
17. Το μινόρε της αυγής
Μετά το Σεπτέμβρη του 1936, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη οι αμανέδες και τα καθαρά ανατολικά κομμάτια εξαφανίστηκαν από τη δισκογραφία, ενώ άρχισαν να πληθαίνουν κομμάτια που θύμιζαν καντάδες και ελαφρά τραγουδάκια. Το «Σμυρναίικο μινόρε» όμως ακολουθώντας κατ’ ανάγκη «υπόγεια διαδρομή», αντέχει!!! Συνεχίζει να εμπνέει του συνθέτες του ρεμπέτικου.
Η πασίγνωστη λαϊκή καντάδα «Το μινόρε της αυγής», σύνθεση (1946) του Σπύρου Περιστέρη, βασίζεται στην εισαγωγή του «Σμυρναίικου μινόρε». Τραγουδούν οι: Μάρκος Βαμβακάρης, Απόστολος Χατζηχρήστος και Γιάννης –Μπιρ Αλλαχ- Σταμούλης. Ο ίδιος ο Σπύρος Περιστέρης είχε ηχογραφήσει και το οργανικό «Μινόρε ταξίμι» σε Πειραιώτικο στυλ επίσης βασισμένο στο «Σμυρναίικο μινόρε».
18. Μινόρε οργανικό (Κ. Καπλάνης)
Σύμφωνα με την εκδοχή που αναφέρει ο Ηλίας Βολιώτης Καπετανάκης, η μελωδία του «Μινόρε της αυγής» είναι του Κώστα Καπλάνη, στην οποία ο Σπύρος Περιστέρης έβαλε άλλους στίχους (του Μ. Μάτσα) την έκανε πιο κανταδόρικη και πρόσθεσε το ταξίμι της εισαγωγής. Όπως και νάχει, το «Μινόρε της αυγής» είναι από τα πλέον δημοφιλή ρεμπέτικα τραγούδια. Στη δεκαετία του ’50 ο Κώστας Καπλάνης με το μπουζούκι του, συνοδευόμενος από πιάνο, ηχογραφεί στην Αμερική το οργανικό: «Το μινόρε του Καπλάνη», ενώ υπογράφει και ένα «Μινόρε Μανέ – Τι τονε μέλλει το μπαξέ» που τραγουδάει ο Μητσάκης Ορφανίδης.
19. Το μινόρε του Τσιτσάνη
Η άποψη Τσιτσάνη για το «Σμυρναίικο μινόρε». Το συνέθεσε κατά τη διάρκεια της κατοχής και ηχογραφήθηκε στα 1946. Μπουζούκι παίζει ο ίδιος ο Τσιτσάνης και κιθάρα ο Μανώλης Χιώτης. Υπάρχουν ακόμα τέσσερις άλλες εκτελέσεις, που σε όλες παίζει μπουζούκι ο Τσιτσάνης και κιθάρα στη μια ο Σπύρος Περιστέρης και στις άλλες ο Γιάννης Δέδες.
20. Μανές της καληνυχτιάς (Νταλγκάς Α.)
Με τις πάνω από πενήντα εκτελέσεις του, με μια σειρά υπέροχων οργανικών από παλιότερους (Περιστέρης, Καπλάνης, Τσιτσάνης κ.ά.) και νεότερους μπουζουξήδες (Ζαμπέτας, Μπέμπης, Τσομίδης, Τσιμπίδης κ.ά.), αλλά και με αρκετά τραγούδια λαϊκών και «έντεχνων» συνθετών που αποτελούν μελωδικές ή στιχουργικές του παραλλαγές, το «Σμυρναίικο μινόρε» δεν άφησε απλά το ίχνος του, αλλά έχει σε σημαντικό βαθμό επηρεάσει την πορεία της λαϊκής μας μουσικής.
Κλείνω το πρόγραμμά μου «όπως παλιά»…
«Ήρθε η ώρα κι η στιγμή το στόμα μου ν´ανοίξω,
και στην καλή παρέα μου καληνυχτιά να αφήσω».
Πηγές:
1. Ηλίας Βολιώτης Καπετανάκης: Αδέσποτες Μελωδίες
2. Θόδωρος Χατζηπαναγής: Της Ασιάτιδος Μούσης Ερασταί.
3. Αριστομένης Καλυβιώτης: Σμύρνη, η μουσική ζωή 1900-1922
4. Γιώργης Παπάζογλου: Ονείρατα της άκαυτης και της καμμένης Σμύρνης - Αγγέλα Παπάζογλου - Τα χαΐρια μας εδώ
5. Ρεμπέτικο φόρουμ: Ποστ του Κώστα Φέρρη και του Νίκου Πολίτη.
1. Μινόρε μανές (Τσανάκας Ι.)
Σταυροδρόμι λαών, θρησκειών και εμπορίου η Σμύρνη, δεχόταν, όπως ήταν φυσικό, μουσικές επιρροές απ’ όλη την Ανατολική Μεσόγειο, την ενδοχώρα αλλά και τη δύση. Μέχρι την καταστροφή εκεί έσμιγαν παλιές αιγαιοπελαγίτικες μελωδίες με ιταλικές καντσονέτες, γαλλικές μελωδίες του συρμού, ρουμάνικες χόρες με σέρβικους σκοπούς και τούρκικα σαρκιά. Μέσα από αφομοιωτικές διαδικασίες δημιουργήθηκε ένα μοναδικό μουσικό ύφος, γνωστό ως «Σμυρναίικο». Περίφημοι είναι και οι «σμυρναίικοι» αμανέδες, με πιο σημαντικό το «Σμυρναίικο μινόρε».
Συνθέτης (ή το πιθανότερο αυτός που διέσωσε το «μινόρε» με τη μορφή που σήμερα το ξέρουμε), φέρεται ότι είναι ο περίφημος βιολιστής Γιάγκος Αλεξίου (Γιοβανίκας 1850 - 1925). Γεννημένος στη Ρουμανία, έζησε στη Μυτιλήνη, την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη.
Μια από τις πρώτες ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε», με τίτλο «Μινόρε μανές» ακούμε με τον δημοφιλέστατο την εποχή του Σμυρνιό Γιάννη Τσανάκα:
«Ενώ σκληρά δεν μ’ αγαπάς, γιατί πλέον δεν παύεις,
μόνο μου δίνεις βάσανα και το κορμί μου καύεις;»
2. Σμυρνέικο μανέ μινόρε (Μενεμενλής Λευτέρης)
Στο Γιοβανίκα, μάλλον αναφέρεται και ο ανώνυμος Σμυρνιός ποιητής όταν λέει:
«Είμαι νταής κι όταν χορεύω το χασάπικο, το μπάλο, τον καρσιλαμά και το τσιφτετέλι, με το γλυκό βιολί του Γιοβανάκη, όλη η Σμύρνη με καμαρώνει.
Είμαι νταής και το ούζο είναι ο θεός μου… Περνάω καλά, χορεύω πίνω και μεθώ, με τα σαντούρια τα βιολιά και τα ταμπούρλα».
Συχνά ο Γιοβανίκας περιόδευε και στην ελεύθερη Ελλάδα. Με αφορμή τις εμφανίσεις του στα καφέ-αμάν της Αθήνας, βρίσκονται αναφορές του ονόματός του στις Αθηναϊκές εφημερίδες της περιόδου 1886 – 1893, άλλοτε ως Γιοβανίκας ή Γιοβανίκος ή Γιοβανάκης ή Γιοβανέλης. Χαρακτηριστικά η «Νέα Εφημερίς» (27 Μαΐου 1889) αναφέρει: «Εν τω κήπω του Γερανίου, τω δροσερώ και εν μέσω της πόλεως κέντρω, ο περίφημος Γιοβανίκας, το πρώτο βιολί της Ανατολής, με το απαραίτητο σαντούρι, την αηδονολαλούσαν γνωστήν κ. Κατίναν και έναν άλλον ακόμη τραγουδιστήν ονομαστόν εις τους αμανέδες και το σαμπαή, εγκαινιάζουσι απόψε τας θελτικάς συναυλίας των της αισθηματικής και εκ των μυχίων μετά τόσης περιπαθείας απηχούσης ανατολικής μουσικής. Θα είναι εκεί ένα κομμάτι της Ανατολής, μία γωνία Σμύρνης, όπου θα ξεχειλίζη ποτάμι το πάθος της κιόρ Κατίνας και θα στενάζη αχ! καμίνι το βιολί του Γιοβανίκα».
Ο Γιοβανίκας, που είχε κλασσική μουσική παιδεία και γνώριζε και την παραδοσιακή νησιώτικη μουσική, χρησιμοποίησε τη βασική δομή του ανατολίτικου μονοφωνικού Νιαβέντ που το συνδύασε με τις πολυφωνικές Δυτικές αρμονίες (ακόρντα) δημιουργώντας το μοναδικό «μινόρε» του.
Από ηχογράφηση του 1911 στην Κωνσταντινούπολη και με τη φωνή του Λευτέρη Μενεμενλή ακούμε το «Σμυρνέικο μανέ μινόρε» :
«Δεν βλέπουν τα ματάκια μου και μου περνάει ο πόνος,
αδύνατον χωρίς εσέ να ζήσω πλέον μόνος».
3. Σμυρναίικο μινόρε (Παπαγκίκα Μ.)
Είναι χαρακτηριστικά όσα λέει η Αγγέλα Παπάζογλου για το μινόρε:
«…Δεν ήθελες τίποτα άλλο από μινόρε. Το μινόρε τραγουδούσαμε και στη χαρά μας και στον πόνο μας… Όσα μινόρε και να λέγαμε δεν τα βαριόμαστε ποτέ. Όλοι παράγγελναν το μινόρε τους και όλοι το άκουγαν με λαχτάρα…»
Δυο φορές ηχογράφησε το «Σμυρναίικο μινόρε» η Μαρίκα Παπαγκίκα στην Αμερική. Η πρώτη στα 1918:
«Ξυπνάς και χύνεις δάκρυα πολύ πως θα πονέσω,
το σφάλμα που μου έκανες δε θα στο συγχωρέσω».
Και η δεύτερη (που κλείνει τον αμανέ με ένα βαλσάκι) στα 1919 ή κατ’ άλλους στα 1925:
«Αν σ’ αγαπώ κι ειν’ όνειρο ποτέ ας μη ξυπνήσω,
με τη γλυκειά τη χαραυγή Θεέ μου ας ξεψυχίσω».
4. Μινόρε Μανές (Νταλγκάς Α.)
Οι μανέδες στην Ελλάδα γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλείς από τη δεκαετία το 1870, τη χρυσή εποχή των καφέ-αμάν όταν διάφορες σμυρναίικες ορχήστρες επισκέπτονται την Αθήνα. Ό Άγγελος Βλάχος με το ψευδώνυμο ΣΟΦΙΑ, γράφει στις 2 Σεπτεμβρίου 1879 στο περιοδικό Εστία: «Με συγκινεί πολλάκις η ανατολίτικη μελωδία μέχρι μυχών της καρδίας μου. Η μονότονος εκείνη, η κατ ελάσσονα τρόπον (minore) αδιακόπως φερομένη, αλλ’ εντέχνως ποικιλλομένη δια τρομώδους λαρυγγισμού μουσική φράσις, μου προξενεί ανέκφραστον τινά, αλλά γλυκεία βαρυθυμίαν, και το ους μου, όχι μόνον δεν κουράζεται υπό του βαρέως συρομένου ρυθμού, όστις ούτε τέλος έχει πολλάκις ούτε αρχήν, αλλά τον παρακολουθεί τουναντίον ευαρέστως, και όταν το άσμα παύσει, τον παρατείνει πολλάκις δι’ ενδομύχου τινός μυστηριώδους ηχούς…»
Πάρα πολλές και οι ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε» και στην Ελλάδα, με πρώτη αυτή του 1926 με τίτλο «Μινόρε μανές» με τον Αντώνη Νταλγκά και τον Δημήτρη Σέμση στο βιολί:
«Σκέψου σκληρά, πως χάνεται ψυχή που σε λατρεύει,
και …….…….. το κρίμα της πάντα θα σε παιδεύει».
5. Μινόρε Μανές (Β. Σωφρονίου)
Αφηγείται η Αγγέλα Παπάζογλου: «Κι άμα ήρταμε εδώ, για τη φωτιά της Σμύρνης και την καταστροφή, πάλι το μινόρε τραγουδούσαμε. … Ο κόσμος άμα ητραγούδαε:
Μόνο μια ώρα χαίρομαι όταν γλυκοχαράζει… θυμούντανε περισσότερο, χόρταινε η ψυχή του Σμύρνη…»
Στα 1927 ηχογραφείται μια από τις εκδοχές του «μινόρε» που τραγουδάει το Βαγγέλης Σωφρονίου:
«Μικρή ελπίδα μου ‘δωσες και βάσανα μεγάλα,
πες μου το πόσο μ’ αγαπας, κι ας υποφέρω κι άλλο».
Και στα 1928, πάλι ο Βαγγέλης Σωφρονίου, τραγουδάει:
«Κάθε στιγμή τα μάτια μου βρίσκονται δακρυσμένα,
Το πήρα πια απόφαση πως θα χαθώ για σένα».
6. Μινόρε μανές (Κ. Νούρος)
Στα 1928 επανέρχεται και ο Αντώνης Νταλγκάς με το «Μινόρε μανέ»:
«Αρχή με παραδέχεσαι, στα τρία δεν πιστεύεις.
κορμί που χάνεται για σε γιατί θες να το πεθαίνεις».
Την ίδια χρονιά, είναι σειρά του Κώστα Νούρου να ηχογραφήσει το «Μινόρε μανές» και μάλιστα δύο φορές με δύο διαφορετικά δίστιχα:
«Πνοή πλέον δε μ’ άφησες και στήθος για ν’ αντέξω,
Γιατί εσύ με τυρραννείς δίχως εγώ να φταίξω».
και
«Αν ήξευρες τον πόνο μου κει μέσα στην καρδιά μου,
θα κλαίγανε τα μάτια σου, πιότερ’ απ’ τα δικά μου».
7. Μινόρε μανές (Κ. Καρίπης)
Δύο εκτελέσεις του μινόρε, μια του 1929 με τον ψάλτη και γνωστό από δημοτικά τραγούδια Σεραφείμ Γεροθεοδώρου, και μια του 1930 με τον Θεόδωρο Μαυρογένη ή Θοδωράκι –τον πιο δημοφιλή τραγουδιστή της Σμύρνης- τις γνωρίζουμε μόνο από τους δισκογραφικούς καταλόγους, αφού οι αντίστοιχοι δίσκοι δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη. Στα 1930, ένας άλλος μεγάλος Σμυρνιός τραγουδιστής ο Κώστας Καρίπης τραγουδάει το «Μινόρε μανέ»:
«Δεν μου μιλάς σαν άλλοτε με γούστο και με γέλιο,
αν έπαψες να μ’ αγαπάς, πες μου το να το ξέρω».
8. Μινόρε μανές (Ρούκουνας Κ.)
Με τον Γιάννη Δραγάτση στο βιολί, να τελειώνει τον αμανέ με ένα γρήγορο γύρισμα, στα 1932 ο Κώστας Ρούκουνας τραγουδάει ακόμα μια εκδοχή του «Μινόρε Μανέ»:
«Σε ενθυμούμαι και πικρά τρέχουν τα δάκρυά μου,
μα δύναμη δεν έχουνε να σβήσουν τη φωτιά μου».
9. Μανές της Καληνυχτιάς
Από τις πρώτες ηχογραφήσεις του «Σμυρναίικου μινόρε» αναπτύσσονται δυο κλάδοι του που εξελίσσονται παράλληλα. Ο ένας κλάδος είναι ο «κλασσικός» όπως καθιερώνεται από το Γιοβανίκα, ενώ ο άλλος κλάδος ξεκινάει ως μουσική παραλλαγή ή μετεξέλιξη του μινόρε και καταλήγει σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως «Μανές της καληνυχτιάς» ή «μανές της αυγής». Άλλωστε η πρώτη ηχογράφηση του μινόρε στα 1907 με το Γιάννη Τσανάκα, έχει τίτλο «Μινόρε της αυγής».
Στα 1912 ηχογραφείται στη Σμύρνη, το «Μινόρε Καληνυχτιά» με το Γιάννη Τσανάκα:
«Τα άστρα τρεμοσβήνουνε και μεις αναχωρούμε.
Αφήνουμε καληνυχτιά και σας ευχαριστούμε.»
Ο Γιάννης Τσανάκας κατέχει και το ρεκόρ ηχογραφήσεων του μινόρε αφού σύμφωνα με τον κατάλογο του Δ. Μανιάτη, μέχρι το 1912 –χρονιά που πεθαίνει - αναφέρονται συνολικά δέκα εκτελέσεις και επανεκτελέσεις του «μινόρε» και στις δύο εκδοχές του.
10. Μανές της αυγής (Νταλγκάς Α.)
Το εισαγωγικό ταξίμι της κλασσικής εκδοχής του «Σμυρναίικου μινόρε» εδώ έχει αντικατασταθεί από άλλο πιο ρυθμικό, ενώ στην εκτέλεση με τον Τσανάκα που μόλις ακούσαμε, το ταξίμι απουσιάζει (αυτό όμως δε σημαίνει υποχρεωτικά ότι έτσι είχε ηχογραφηθεί!!!).
Στη μελωδική γραμμή του «Μανέ της καληνυχτιάς», ο Γιάγκος Ψαμαθιανός στα 1911 τραγουδάει (με το γνωστό και από το Χιώτικο μανέ, αθυρόστομο στυλ του) στην Κωνσταντινούπολη το «Μανές μπορδέλο»:
«Ποτέ δεν αποφάσισα εγώ να σε προσβάλλω,
ανάμεσα στα σκέλια σου, τον ψ…. μου να βάλλω».
Στα 1928, ο Αντώνης Νταλγκάς, τραγουδάει συνοδεία αρμόνικας το «Μανέ της αυγής»:
«Ως και τ’ αστέρια τ’ ουρανού, και κείνα τα φοβούμαι,
να μη μας μαρτυρήσουνε την ώρα που μιλούμε».
Και στα 1931 ακόμη ένα «Αμανέ της αυγής, μινόρε»:
«Τ´ άστρο που βγαίνει την αυγή και το φεγγάρι μόνο,
αυτά τα δυο γνωρίζουνε τον εδικό μου πόνο».
11. Μπάλος Σμυρνέικος (Β. Σωφρονίου)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πάντρεμα του «Σμυρναίικου μινόρε» με το χορευτικό ρυθμό του νησιώτικου μπάλου. Τέτοιου είδους παραλλαγές έχουν ηχογραφήσει, η Μαρίκα Παπαγκίκα στα 1922, 1923 και 1928, ο Σ. Στασινόπουλος στα 1927, ο Βασίλης Τηνειακός στα 1930, ο Κώστας Ρούκουνας το 1934, η Ρίτα Αμπατζή το 1935, η Αμαλία Βάκα στα 1943, η Ρόζα Εσκενάζυ του 1948. Εμείς ακούμε την εκτέλεση με τον Βαγγελάκη Σωφρονίου που διατηρεί στην εισαγωγή το βασικό μελωδικό σχήμα του «μανέ της καληνυχτιάς», αλλά ενσωματώνει και μερικά από τα χαρακτηριστικά γυρίσματα του μπάλου:
«Γυρίζω μόνος μου παντού για να σε αντικρύσω,
για να σου πω μελαχροινό μαζί πως θα ζήσω.»
12. Μπάλος (Αμπατζή Ρ.)
Ο Δημήτρης Σέμσης-Σαλονικιός φέρεται να έχει συνθέσει στα 1935 το μανέ που ακούμε με τη Ρίτα Αμπατζή (έναν από τους ελάχιστους που τραγούδησε). Πρόκειται για ένα ακόμη πάντρεμα του «Σμυρναίικου μινόρε» με το μπάλο. Εδώ το χαρακτηριστικό εισαγωγικό ταξίμι του «Σμυρναίικου μινόρε» έχει αντικατασταθεί από ένα ρυθμικό μπάλο:
«Δεν ημπορώ να κλαίγω πια, μαράθηκε η καρδιά μου,
και άδικα για σένανε, χάνω τα δάκρυά μου».
Ο Σέμσης έχει συνθέσει ακόμα ένα μπάλο-μινόρε που τον τραγουδάει ο Σταύρος Ρεμούνδος:
«Χίλιες να ιδούν τα μάτια μου, χιλιάδες την ημέρα,
καμιά δεν έχει σαν και σε τον εδικό σου αέρα».
13. Το μινόρε του τεκέ (Τζακ Χαλικιάς)
Το «Σμυρναίικο μινόρε» γέννημα της ψυχής των Ελλήνων της Σμύρνης και των παραλίων της Μικράς Ασίας γενικότερα, έπαιξε μετά το 1922 σημαντικό ρόλο στην επικράτηση του μπουζουκιού και την εξάπλωση του ρεμπέτικου. Στα 1932, ο Ιωάννης Χαλικιάς ή Τζακ Γρηγορίου με το μπουζούκι του, συνοδευόμενος στην κιθάρα από τον Σοφοκλή Μικελιδη, ηχογραφεί στην Αμερική το οργανικό «Μινόρε του τεκέ», έχοντας ως βάση την εισαγωγή του «Σμυρναίικου μινόρε».
Μέχρι το 1933 η κακή φήμη που είχε αποκτήσει το μπουζούκι στην Ελλάδα, ως όργανο του υποκόσμου, απέτρεπε τις δισκογραφικές εταιρείες να ηχογραφήσουν με μπουζουκομπαγλαμάδες. Η επιτυχία που γνώρισε το «Μινόρε του τεκέ», ανέτρεψε όλες αυτές τις προκαταλήψεις, και δρώντας καταλυτικά επιτάχυνε τη δισκογραφική εμφάνιση της Πειραιώτικης κομπανίας.
14. Μινόρε μανές (Παγιουμτζής Σ.)
Με την εμφάνιση της «ξακουστής τετράδος του Πειραιώς» και την επικράτηση του μπουζουκιού στο λαϊκό τραγούδι, το «Σμυρναίικο μινόρε» ενσωματώνεται στο νέο ύφος. Η Πειραιώτικη εκδοχή του κυκλοφορεί στα 1935 με τίτλο «Μινόρε μανές» στο όνομα του Στράτου Παγιουμτζή, που τον συνοδεύουν ο Μάρκος Βαμβακάρης στο μπουζούκι και ο Σπύρος Περιστέρης στην κιθάρα.
«Χτυπώ νεκροί κι ανοίχτε μου να μπω για να σκουπίσω
τον τόπο τον παντοτινό όπου θα κατοικήσω».
Το ίδιο συγκλονιστικό δίστιχο, εκτελείται στα 1963 από τη Γιώτα Λύδια που τη συνοδεύει η ορχήστρα του Γιώργου Μητσάκη. Ακόμη ένα μινόρε τραγουδάει στα γεράματά του ο Στράτος, το «Μινόρε του Στράτου», επαναφέροντας ένα δημοφιλέστατο δίστιχο της Σμύρνης:
«Μόνο μια ώρα χαίρομαι, όταν γλυκοχαράζει
που ησυχάζει η καρδιά και δεν αναστενάζει».
15. Ερηνάκι (Σκαρβέλης Κ.)
Με αφετηρία το μινόρε (αλλά και γρήγορα απομακρυνόμενος από αυτό) ο Κωνσταντινοπολίτης Κώστας Σκαρβέλης βαθύς γνώστης όλων των ιδιαιτεροτήτων του Πολίτικου χασάπικου, συνθέτει ένα θαυμάσιο τραγούδι, το «Ερηνάκι», και κινούμενος αρχικά σε ρυθμό αργού χασάπικου, καταλήγει σε ένα γρήγορο κουλουριώτικο χασάπικο στα τελευταία δίστιχα.
16. Το μινόρε της ταβέρνας
Με την υποχώρηση του Μικρασιάτικου τραγουδιού, μετά το 1936, αφενός λόγω της μεταξικής λογοκρισίας και αφετέρου λόγω της επιτυχίας της Πειραιώτικης κομπανίας, ο Μικρασιάτης Παναγιώτης Τούντας υιοθετεί το Πειραιώτικο ύφος και με εμφανή την επιρροή (αν όχι αντιγραφή) από το «Μινόρε του τεκέ» του Χαλικιά, ηχογραφεί στα 1939 «Το Μινόρε της ταβέρνας» με το Στράτο Παγιουμτζή και τη Νότα Καλλέλη. Το τραγούδι γίνεται αμέσως επιτυχία και κυκλοφορεί από την Columbia στην Αμερική και την Τουρκία, ενώ στα 1967 το επαναφέρουν στη δισκογραφία ο Γιάννης Κυριαζής με τη σύζυγό του Έφη Πανά.
17. Το μινόρε της αυγής
Μετά το Σεπτέμβρη του 1936, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη οι αμανέδες και τα καθαρά ανατολικά κομμάτια εξαφανίστηκαν από τη δισκογραφία, ενώ άρχισαν να πληθαίνουν κομμάτια που θύμιζαν καντάδες και ελαφρά τραγουδάκια. Το «Σμυρναίικο μινόρε» όμως ακολουθώντας κατ’ ανάγκη «υπόγεια διαδρομή», αντέχει!!! Συνεχίζει να εμπνέει του συνθέτες του ρεμπέτικου.
Η πασίγνωστη λαϊκή καντάδα «Το μινόρε της αυγής», σύνθεση (1946) του Σπύρου Περιστέρη, βασίζεται στην εισαγωγή του «Σμυρναίικου μινόρε». Τραγουδούν οι: Μάρκος Βαμβακάρης, Απόστολος Χατζηχρήστος και Γιάννης –Μπιρ Αλλαχ- Σταμούλης. Ο ίδιος ο Σπύρος Περιστέρης είχε ηχογραφήσει και το οργανικό «Μινόρε ταξίμι» σε Πειραιώτικο στυλ επίσης βασισμένο στο «Σμυρναίικο μινόρε».
18. Μινόρε οργανικό (Κ. Καπλάνης)
Σύμφωνα με την εκδοχή που αναφέρει ο Ηλίας Βολιώτης Καπετανάκης, η μελωδία του «Μινόρε της αυγής» είναι του Κώστα Καπλάνη, στην οποία ο Σπύρος Περιστέρης έβαλε άλλους στίχους (του Μ. Μάτσα) την έκανε πιο κανταδόρικη και πρόσθεσε το ταξίμι της εισαγωγής. Όπως και νάχει, το «Μινόρε της αυγής» είναι από τα πλέον δημοφιλή ρεμπέτικα τραγούδια. Στη δεκαετία του ’50 ο Κώστας Καπλάνης με το μπουζούκι του, συνοδευόμενος από πιάνο, ηχογραφεί στην Αμερική το οργανικό: «Το μινόρε του Καπλάνη», ενώ υπογράφει και ένα «Μινόρε Μανέ – Τι τονε μέλλει το μπαξέ» που τραγουδάει ο Μητσάκης Ορφανίδης.
19. Το μινόρε του Τσιτσάνη
Η άποψη Τσιτσάνη για το «Σμυρναίικο μινόρε». Το συνέθεσε κατά τη διάρκεια της κατοχής και ηχογραφήθηκε στα 1946. Μπουζούκι παίζει ο ίδιος ο Τσιτσάνης και κιθάρα ο Μανώλης Χιώτης. Υπάρχουν ακόμα τέσσερις άλλες εκτελέσεις, που σε όλες παίζει μπουζούκι ο Τσιτσάνης και κιθάρα στη μια ο Σπύρος Περιστέρης και στις άλλες ο Γιάννης Δέδες.
20. Μανές της καληνυχτιάς (Νταλγκάς Α.)
Με τις πάνω από πενήντα εκτελέσεις του, με μια σειρά υπέροχων οργανικών από παλιότερους (Περιστέρης, Καπλάνης, Τσιτσάνης κ.ά.) και νεότερους μπουζουξήδες (Ζαμπέτας, Μπέμπης, Τσομίδης, Τσιμπίδης κ.ά.), αλλά και με αρκετά τραγούδια λαϊκών και «έντεχνων» συνθετών που αποτελούν μελωδικές ή στιχουργικές του παραλλαγές, το «Σμυρναίικο μινόρε» δεν άφησε απλά το ίχνος του, αλλά έχει σε σημαντικό βαθμό επηρεάσει την πορεία της λαϊκής μας μουσικής.
Κλείνω το πρόγραμμά μου «όπως παλιά»…
«Ήρθε η ώρα κι η στιγμή το στόμα μου ν´ανοίξω,
και στην καλή παρέα μου καληνυχτιά να αφήσω».
Πηγές:
1. Ηλίας Βολιώτης Καπετανάκης: Αδέσποτες Μελωδίες
2. Θόδωρος Χατζηπαναγής: Της Ασιάτιδος Μούσης Ερασταί.
3. Αριστομένης Καλυβιώτης: Σμύρνη, η μουσική ζωή 1900-1922
4. Γιώργης Παπάζογλου: Ονείρατα της άκαυτης και της καμμένης Σμύρνης - Αγγέλα Παπάζογλου - Τα χαΐρια μας εδώ
5. Ρεμπέτικο φόρουμ: Ποστ του Κώστα Φέρρη και του Νίκου Πολίτη.
Όπως πάντα Βασίλη μας άφησες άφωνους με τα σχόλιά σου και μας έφτιαξες
τη βραδιά με τους μανέδες σου! Είσαι αστέρι!!
Εντυπωσιακό αυτό που είπες, πως στους συγκεκριμένους μανέδες δεν ακούς το "αμάν" αλλά το "αχ".
Εκείνο το βαθύ ελληνικό "αχ" που βγαίνει από τα φυλλοκάρδια του, εκείνου που νιώθει και βιώνει όλα τα συναισθήματα θάλεγα εγω, και ξέρει πώς να τα εκφράζει.
Μπράβο Βασίλη μου ! Ανυπομονώ για τις επόμενες εκπομπές σου.
Κι εύχομαι να μην υπάρξει άλλη καθυστέρηση ώρας!!!
τη βραδιά με τους μανέδες σου! Είσαι αστέρι!!
Εντυπωσιακό αυτό που είπες, πως στους συγκεκριμένους μανέδες δεν ακούς το "αμάν" αλλά το "αχ".
Εκείνο το βαθύ ελληνικό "αχ" που βγαίνει από τα φυλλοκάρδια του, εκείνου που νιώθει και βιώνει όλα τα συναισθήματα θάλεγα εγω, και ξέρει πώς να τα εκφράζει.
Μπράβο Βασίλη μου ! Ανυπομονώ για τις επόμενες εκπομπές σου.
Κι εύχομαι να μην υπάρξει άλλη καθυστέρηση ώρας!!!
Μέχρι στιγμής οι εκπομπές που έχουνε γίνει, πέρα από ωραία ακούσματα έχουν προσφέρει και ευκαιρίες να μάθουμε ενδιαφέροντα πράγματα (από τραγούδια που δεν γνωρίζαμε μέχρι ιστορικά στοιχεία), κάτι που θεωρώ σημαντικό. Θα ήθελα λοιπόν, ως μη κατέχων από μουσική, να προτείνω το εξής στους φίλους που τα γνωρίζουνε αυτά τα πράγματα:
Θεωρείτε σκόπιμο να γίνονταν εκπομπές αφιερωμένες σε καθένα από τους παραδοσιακούς μουσικούς δρόμους/κλίμακες; Γιατί έχει επισημανθεί (ήδη από τα αρχαία χρόνια) ότι η δομή μιας μουσικής κλίμακας έχει σχέση με το τί συναισθήματα δημιουργεί στον ακροατή (όπως ενθουσιασμό, λύπη, γαλήνη και ούτω καθεξής). Ωστόσο, αν δεν ακούσει τραγούδια γραμμένα σε αυτήν, δε γίνεται κάποιος να τα νιώσει στο πετσί του αυτά. Και ναί μεν ακούμε κάθε μέρα τραγούδια πολλά από το ράδιο της σελίδας αλλά όσοι δεν έχουμε διδαχθεί μουσική, δεν ξέρουμε να ξεχωρίσουμε αν ο ήχος είναι Ραστ ή Χουζάμ ή κάτι άλλο. Μια τέτοια σειρά εκπομπών θα μας βόηθαγε ενδεχομένως να μάθουμε να τα ξεχωρίζουμε αυτά.
Ήδη, για παράδειγμα, το πρόσφατο αφιέρωμα του Βασίλη στο «Σμυρναίικο Μινόρε» κινείται σε αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν φίλοι μουσικομαθείς που θα ήθελαν να κάνουν αφιέρωμα τους υπόλοιπους δρόμους;
Θεωρείτε σκόπιμο να γίνονταν εκπομπές αφιερωμένες σε καθένα από τους παραδοσιακούς μουσικούς δρόμους/κλίμακες; Γιατί έχει επισημανθεί (ήδη από τα αρχαία χρόνια) ότι η δομή μιας μουσικής κλίμακας έχει σχέση με το τί συναισθήματα δημιουργεί στον ακροατή (όπως ενθουσιασμό, λύπη, γαλήνη και ούτω καθεξής). Ωστόσο, αν δεν ακούσει τραγούδια γραμμένα σε αυτήν, δε γίνεται κάποιος να τα νιώσει στο πετσί του αυτά. Και ναί μεν ακούμε κάθε μέρα τραγούδια πολλά από το ράδιο της σελίδας αλλά όσοι δεν έχουμε διδαχθεί μουσική, δεν ξέρουμε να ξεχωρίσουμε αν ο ήχος είναι Ραστ ή Χουζάμ ή κάτι άλλο. Μια τέτοια σειρά εκπομπών θα μας βόηθαγε ενδεχομένως να μάθουμε να τα ξεχωρίζουμε αυτά.
Ήδη, για παράδειγμα, το πρόσφατο αφιέρωμα του Βασίλη στο «Σμυρναίικο Μινόρε» κινείται σε αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν φίλοι μουσικομαθείς που θα ήθελαν να κάνουν αφιέρωμα τους υπόλοιπους δρόμους;
