rebetiko.sealabs.net

Ευχαριστώ πολύ, αεροκωπηλάτη, για την πρώτη σου διευκρίνιση η οποία αλλάζει το σκεπτικό μου ως προς την σειρά της όλης διαδικασίας.
Τώρα τουλάχιστον για την περίοδο 1937-1940 έχουμε κάτι πιο σταθερό που αρχίζει να μοιάζει σαν μεθοδολογία αν ήταν να ακολουθηθεί και βελτιωθεί φυσικά, για μία κάπως καθαρότερη ιστορική τοποθέτηση των τραγουδιών.
Θα μπορούσαμε επομένως να μιλήσουμε για:
1. Σύνθεση στίχων και μουσικής (σε αόριστο/άγνωστο χρόνο αλλά πριν την αίτηση αδείας)
2. Καταγραφή αριθμού αδείας και ημερομηνίας όπου υπάρχουν στοιχεία.
3. Καταγραφή αριθμού μήτρας και ημερομηνίας ηχογράφησης όπου υπάρχουν στοιχεία.
4. Καταγραφή αριθμού δισκογραφικής εκδόσεως/κυκλοφορίας και ημερομηνία όπου υπάρχουν στοιχεία.

Τα παραπάνω στοιχεία στην σειρά που τα έβαλα αποτελούν για μένα μία εργάσιμη ιεραρχία βάσει της οποίας θα γινόταν μία πιο ξεκούραστη δουλειά με αναφορές κλπ, για όλους τους ενδιαφερόμενους.
Βλέπω ότι πολλές φορές διάφορα στοιχεία θα απουσιάζουν και επίσης απογοητεύομαι από την απάντησή που δίνεις στο τρίτο ερώτημα για τα τραγούδια που κρίθηκαν "ακατάλληλα". Δεν θα μπορέσουμε ίσως ποτέ να μάθουμε την πραγματική έκταση του φαινομένου και την αρνητική του επίδραση πάνω στο ρεμπέτικο, αλλά η δουλειά πρέπει να γίνεται με ότι στοιχείο πέφτει στα χέρια μας.
Αναρωτιέμαι αν τουλάχιστον υπάρχουν προσωπικές μαρτυρίες από παλιούς "φωνογραφιτζήδες" όπως τους λέει ο Μπάτης (και του εαυτού του συμπεριλαμβανομένου) , που ίσως δεν έχουν ακόμα ληφθεί υπ' όψιν και θα έπρεπε να επανεξεταστούν.
Τι λές?

Καλησπέρα σε όλους παιδιά.

Σήμερα νομίζω αποδείχθηκε, με στοιχεία που δεν χωράνε αμφισβήτησης, αυτό που ορίζει ο αεροκωπηλάτης ως ...η γενικευμένη λογοκριτική έναρξη είναι τον Σεπτέμβριο 1937.

Ίσως και η έναρξη να ορίζεται στις αρχές Οκτώβρη.

Μικρή η διαφορά.

Σε κάθε περίπτωση αποτελεί τεκμηριωμένη καταγραφή της χρονικής έναρξης κατά την οποία η επιτροπή άρχισε να ¨κόβει¨ και να ¨ράβει¨.

Θεωρώ ότι είναι μεγάλη αποκάλυψη που χρεώνεται στο sealabs και στον fakk και πρέπει να καταγραφεί.

Τώρα σε ότι με αφορά και για να απαντήσω σε αυτά που με αναλογούν από τα ερωτήματα του Socrates, αφού να΄ναι καλά ο αεροκωπηλάτης απάντησε στα περισσότερα.

Φίλε Σωκράτη

Κάθε προσπάθεια για καταγραφή οποιασδήποτε λίστας με ηχογραφήσεις τραγουδιών αυτής της περιόδου έχει τα λάθη της για τους γνωστούς λόγους.
Ο Ορδουλιδης με την μελέτη του και την βάση δεδομένων είναι πιο κοντά στις σωστές ημερομηνίες από κάθε άλλον προηγούμενο μελετητή του Τσιτσάνη όσων αφορά τις ηχογραφήσεις σε δίσκους.
Και λέω πιο κοντά γιατί και στην δική του βάση υπάρχουν ¨γκρίζες ζώνες¨ όσων αφορά μερικές ημερομηνίες ηχογραφήσεων και όχι μόνο.
Αλλά παρ όλες τις μικρές αυτές ατέλειες η ίδια η βάση αποτελεί έναν ωκεανό πληροφοριών περί των ηχογραφήσεων αυτών.
Και σίγουρα αποτελεί οδηγό για κάθε άλλη καταγραφή ηχογραφήσεων 78 στροφών που θα ακολουθήσει.

Να μην ξεχνάμε ότι ο Τσιτσάνης ήταν ο συνθέτης με τις περισσότερες ηχογραφήσεις από κάθε άλλον, μακράν του δεύτερου, και έτσι μπορεί να αποτελέσει μια καλή βάση για ηχογραφήσεις και άλλων μουσικών που φωνογραφούσαν παράλληλα.

Σύμφωνα λοιπόν με την ηλεκτρονική βάση του Ορδουλίδη για τις ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη σου δίνω τα παρακάτω στοιχεία.

Τα χάνω σαν σε βλέπω (163) 12/1937
Θα 'ρθω μια γλυκιά βραδιά (286) 01/1938
Βασίλω (716) 14/06/1938
Δυο χρόνια σ΄αγαπώ (718) 14/06/1938
Αρχόντισσα (1092) 12/1938
Ατελείωτο (Σέρβικο) (1093) 12/1938

Σε παρένθεση οι αριθμοί αδείας και μετά οι ημερομηνίες ηχογράφησης σύμφωνα με τον Ορδουλίδη .

Σημείωση: Η Αρχόντισσα δεν φέρει πάνω στην ετικέτα αριθμό αδείας.

Απαντώ λοιπόν αν θεωρούνται λίγα ή πολλά τα 163 τραγούδια.

Κατά την γνώμη μου θεωρούνται αρκετά γιατί πρέπει να λάβουμε υπ όψιν μας ότι στην αρχή της επιβολής της λογοκρισίας μέσω της επιτροπής δεν προσήλθαν ο ένας μετά τον άλλον σε ουρά οι μουσικοί (και δει οι ρεμπέτες) για να δώσουν τα τραγούδια τους με προθυμία. Γι αυτούς ήταν κάτι πρωτόγνωρο να πρέπει να στέλνουν τα τραγούδια τους σε παρτιτούρες και τους στίχους τους για λογοκρισία.
Οι περισσότεροι ήταν αυτοδίδακτοι μουσικοί όσων αφορά τους ρεμπέτες και η πρότερη στιχουργική τους αναζήτηση κλονίσθηκε.
Έπρεπε στιχουργικά να ξεκόψουν ...από τους τεκέδες και αυτή η προσαρμογή ήταν δύσκολη για τους περισσότερους ενώ για άλλους ήταν αδύνατη με αποτέλεσμα την απόσυρση τους από τα μουσικά πράματα.
Όπως βλέπουμε όμως στην συνέχεια και ενώ τα πράγματα παίρνουν την ¨νέα¨ κανονικότητα τους τα τραγούδια αυξάνονται.

Σε 5 μήνες (Ιανουάριος 1938-Ιούνιος 1938) περνούν την ¨επιτροπή¨ και παίρνουν άδεια 432 τραγούδια.

Μετά από 5 μήνες πάλι ηχογραφούνται άλλα 375.

Άρα φαίνεται λογικός ο αριθμός με βάση τα παραπάνω.

Θα δώσω ένα ακόμη στοιχείο από την data-base του Ορδουλίδη.

Ο τελευταίος (μέχρι τώρα) αριθμός αδείας σε προπολεμικούς δίσκους του Τσιτσάνη που είναι γνωστός βάσει ετικέτας και μπορεί να διαβαστεί είναι ο 1905 στο τραγούδι ¨Μια βίλα εγώ θα σου 'χτιζα¨ με αριθμό μήτρας/καταλόγου HMV OGA 1076 - AO 2657 το οποίο χρονολογείται περί τον 7/1940.
Δηλαδή σε 3 χρόνια περίπου (παρά 2 μήνες) ηχογραφούνται 1905 τραγούδια στις 4 μεγάλες εταιρίες που φωνογραφεί ο Τσιτσάνης.

ODEON-Parlophone-Columbia-HMV

Ίσως μέχρι τον Οκτώβριο και την έναρξη του Πολέμου να ξεπέρασαν τα 2.000 κομμάτια.

Αυτές αλλά και άλλες πολλές παρατηρήσεις που έχω καταγράψει για τις ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη όπως τις έχει ταξινομήσει ο Ορδουλίδης στην βάση δεδομένων του έχω σκοπό να τις εκθέσω μέσω mail στον ίδιο τον συγγραφέα και μουσικό Ορδουλίδη (αλλά και άλλες ιδιότητες που έχει όπως καθηγητής μουσικής σε ΤΕΙ) ώστε να επιβεβαιωθούν ή όχι οι όποιες ενστάσεις μου περί την χρονολόγηση κάποιων τραγουδιών βάσει των αριθμών μητρών.

Εδώ να πω στον φίλο fakk πόσο σημαντικοί είναι οι αριθμοί μήτρας και πως βοηθούν στην χρονολόγηση ηχογραφήσεων αλλά και άλλων ¨συναφών¨ καταστάσεων.

Σωκράτη αύριο θα προσπαθήσω να δώσω και τις μεταπολεμικές ηχογραφήσεις και τους αριθμούς αδείας για να δούμε και τι επικρατούσε μετά τον πόλεμο.

Καλησπέρα στην καλή παρέα και πάλι.

Μετά τις προχθεσινές αποκαλύψεις για το πρώτο τραγούδι που πέρασε την πόρτα της Μεταξικής λογοκρισίας και αυτό είναι το ¨ΤΙ ΜΟΥΚΑΝΕΣ¨ Σκαρβέλης Κ Ρούκουνας Κ Κάβουρας Γ 1937 Odeon Ελ GA-7062 GO-2800 όπως μας πληροφόρησε ο fakk αλλά και την αποκάλυψη για το πότε ακριβώς η λογοκρισία πήρε μαχαίρι και ¨έκοβε¨ και ¨έραβε¨, θα ήθελα να βάλω στο τραπέζι της κουβέντας μας ένα ακόμα θέμα που νομίζω ότι θα δώσει τροφή για περαιτέρω συζήτηση.

Όφειλα από προχθές μία απάντηση στον φίλο socrates, για τους αριθμούς αδείας στις μεταπολεμικές ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη και οι οποίοι θα μας έδιναν μία εικόνα και για τους άλλους συνθέτες.
Όπως εξήγησα ο Τσιτσάνης είναι ο πολυγραφότερος εκ των Ελλήνων συνθετών της περιόδου εκείνης. Τα τραγούδια του, οι δίσκοι του, είναι ένας μπούσουλας ας μου επιτραπεί και για τις ηχογραφήσεις άλλων συνθετών που φωνογράφησαν παράλληλα μαζί του εκείνα τα χρόνια.

Έτσι λοιπόν κοιτώντας τις ετικέτες από τους δίσκους του Τσιτσάνη της μεταπολεμικής περιόδου παρατήρησα κάτι που με ξάφνιασε εντελώς και γεννήθηκαν περισσότερα ερωτήματα από όσα μου έλυσε.

Όπως και στην προπολεμική περίοδο έτσι και στην μεταπολεμική η ¨επιτροπή λογοκρισίας¨ άργησε να συσταθεί!!

Όχι μόνο άργησε αλλά θα έλεγα ¨έσπευσε βραδέως¨ να παρουσιαστεί με την μορφή της μεταξικής λογοκρισίας.

Ο Τσιτσάνης ηχογραφεί για πρώτη φορά μεταπολεμικά στις 15 Ιουνίου 1946. Εκείνη την μέρα ηχογράφησε τέσσερα (4) τραγούδια.

Έκτοτε και για τα επόμενα πενήντα (50) τουλάχιστον τραγούδια, στις ετικέτες των δίσκων δεν υπάρχουν αριθμοί αδείας!!

Και έχω υπ΄όψιν μου τουλάχιστον 20 ετικέτες της περιόδου αυτής όπου δεν εμφανίζονται καθόλου αριθμοί αδείας.

Ανάμεσα τους τα τραγούδια:

Βάρκα γιαλό
Κάτσε ν' ακούσεις μια πενιά
Γύρνα μόνος μες στη νύχτα
Χωρίσαμε ένα δειλινό
Η Μαρίτσα στο χαρέμι
Μαγκιώρα
Μόρτισσα
Σκλάβα του πασά
Επίσης δεν έχει αριθμό αδείας ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια της εμφυλιακής περιόδου το ¨Κάποια μάνα αναστενάζει¨.
Όπως και ¨Το ρημαγμένο σπίτι¨.

Αλλά και τα:

Τρεις θα΄ναι οι ώρες σου
Αχάριστη
Αργοσβήνεις μόνη

Και άλλα πολλά.

Πρωτοεμφανίζονται αριθμοί αδείας στο κομμάτι ¨Πάλιωσε το σακάκι μου¨ που δίνεται να ηχογραφείται στις 24/5/1948, και το οποίο κομμάτι έχει αριθμό αδείας 184-9749.

Σχεδόν για δύο χρόνια, μετά την πρώτη ηχογράφηση του Τσιτσάνη τον Ιούνιο του 1946, ¨επιτροπή¨ με την μορφή που είχε τα τρία τελευταία έτη επί Μεταξά δεν υφίσταται!!

Ή τουλάχιστον αυτό λένε οι ετικέτες των δίσκων.

Νομίζω ότι είναι μία διαπίστωση που που δεν έχει επισημανθεί μέχρι τώρα.

Εδώ θα χρειαστεί ο αεροκωπηλάτης να τοποθετηθεί γι΄αυτήν την μεγάλη καθυστέρηση.

Μήπως ο εμφύλιος δεν είχε αφήσει τους μηχανισμούς εκείνους που λειτουργούν λογοκριτικά να οργανωθούν;
Μήπως λόγω εμφυλίου η προσοχή των κρατούντων ήταν στην εξόντωση των αδερφών αντιπάλων και που μυαλό για επιτροπές;
Μήπως η λογοκρισία είχε παρουσία στα στούντιο της Columbia και μόνο εκεί, όπου επέτρεπε ή όχι την ηχογράφηση τραγουδιών;

Είναι παράξενο τουλάχιστον για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα να μην υπάρχει επιτροπή λογοκρισίας η τουλάχιστον αυτό να προκύπτει από τις ετικέτες των δίσκων.

Όπως είδαμε αριθμός αδείας σε μεταπολεμικό κομμάτι του Τσιτσάνη εμφανίζεται ο αριθμός 184-9749 στο τραγούδι ¨Πάλιωσε το σακάκι μου¨ που ηχογραφήθηκε σύμφωνα με τον Ν.Ορδουλίδη στις 24/5/1948.

Δηλαδή είχαν προηγηθεί 183 τραγούδια που πέρασαν με ¨λίαν καλώς¨ από την νεοσυσταθείσα επιτροπή λογοκρισίας.

Αν μπορούσαμε να ορίσουμε τον χρόνο που η επιτροπή άρχισε το ¨έργο¨της θα λέγαμε ότι αυτός πρέπει να είναι στις αρχές του 1948.

Σύμφωνα με την data-base του Ορδουλίδη το τελευταίο τραγούδι που ηχογραφεί ο Τσιτσάνης και δεν έχει πάνω του αριθμό αδείας, χωρίς όμως να παρουσιάζεται η ετικέτα του δίσκου, είναι το γνωστό ¨Γλέντα με φως μου γλέντα με¨ με την Σωτηρία Μπέλλου HMV OGA 1317 AO 2786 που δίνεται να ηχογραφείται στις 09/02/1948.

Σίγουρα δηλαδή μέχρι της αρχές Φεβρουαρίου του 1948 η λογοκρισία δεν αποτυπώνονταν στις ετικέτες των δίσκων.

Εκεί κάπου λοιπόν έχουμε την έναρξη της επιθυμίας του Κράτους σαν φορέας που ελέγχει με το έτσι θέλω τα πάντα, να συστήσει επιτροπή ελέγχου επί των ηχογραφήσεων των τραγουδιών όπως επί Μεταξά.

Νομίζω ότι το θέμα χρίζει περαιτέρω έρευνας και πιστεύω ότι θα λεχθούν σημαντικά πράγματα από πολλούς φίλους του της παρέας μας.

Το “διάλειμμα” απουσίας λογοκρισίας με το άνοιγμα της “Κολούμπια” το 1946, είναι γνωστό. Πράγματι, για αρκετούς μήνες μέσα στο 1946 το εργοστάσιο λειτούργησε χωρίς λογοκρισία. Μάλιστα, Τσιτσάνης και Μητσάκης “έσπευσαν” να το εκμεταλλευτούν αυτό ηχογραφώντας κάποια καθαρά “χασικλήδικα”. Με την εμπειρεία της ανίχνευσης σε προπολεμικές ηχογραφήσεις του αριθμού αδείας, κάτι πρωτοποριακό για το οποίο σας συγχαίρω όλους, νομίζω ότι σύντομα θα ερευνηθούν οι λεπτομέρειες και της μεταπολεμικής λογοκρισίας.

Για το ανικανοποίητο… ευχαριστώ που φέρνεις όλα αυτά τα στοιχεία στην προσοχή μας. Σίγουρα σε μένα δημιουργούν διαφόρων ειδών ερωτήματα.
Θα ήθελα να εκθέσω τα εξής:
1. Συμφωνώ μαζί σου πως η δισκογραφική δραστηριότητα του Τσιτσάνη πρέπει να αποτελεί για μας το πιο καλό σημείο αναφοράς (τον πιο καλό μπούσουλα) και για τις ηχογραφήσεις άλλων καλλιτεχνών. Δεν βλέπω να έχουμε τίποτα καλύτερο στα χέρια μας κι' αυτό για μένα αφορά όχι μόνο τη μεταπολεμική περίοδο αλλά και αυτή του 1937-1940. Μάλλον και τότε ο Τσιτσάνης υπήρξε ο πιο δραστήριος ηχογραφικά, εκτός και αν ήταν ο Τούντας. Δεν έχω κανένα στοιχείο ή σιγουριά για αντιπαράθεση εδώ.
2. Οπωσδήποτε οι αριθμοί αδείας 163 για το Δεκέμβρη 1937 και 184 για τον Μάη 1948 (Πάλιωσε το σακάκι μου) ξεκαθαρίζουν πως έχουμε να κάνουμε με δύο σετ τέτοιων αριθμών αδείας τα οποία δεν μπορούν να είναι καθοριστικά ή διαφωτιστικά αλλήλων. Οπότε χρειαζόμαστε διαχωριστικές αναφορές και για τα δύο σετ, εννοώ κάτι σαν ΠΠ (προπολεμικό σετ) και ΜΠ (μεταπολεμικό σετ). Οπότε ΠΠ 163 αναφέρεται στο Δεκέμβρη 1937 και ΜΠ 184 αναφέρεται στο Μάη 1948. Τι λές?
3. Είναι πολύ δύσκολο για οποιαδήποτε έρευνα να προχωρήσει με τόσα λίγα στοιχεία (και μερικές φορές αμφισβητούμενα), αλλά πρέπει να δουλεύουμε με ότι έχουμε και να βελτιώνουμε τη μέθοδο συνέχεια. Σ' αυτό το σημείο θέλω να υπογραμμίσω την ανάγκη εκκλήσεως για βοήθεια από όσους ίσως έχουν περισσότερα στοιχεία από εμάς αλλά αγνοούν πως γίνεται εδώ κάποια ερευνητική προσπάθεια. Θα πρότεινα τη σύσταση μίας ερευνητικής ομάδας, κάτι σαν … "Sealabs Research Team" ή κάτι τέτοιο για πιο συντονισμένη εργασία. Δεν ξέρω πως θα έβρισκαν μία τέτοια ιδέα τα ενεργά μέλη αυτού του φόρουμ, αλλά σκεφτείτε το. Η έρευνα που έχω στο μυαλό μου είναι κάπως αόριστη για την ώρα, αλλά πολύπλευρη και αφορά πολλά μουσικά και εξωμουσικά στοιχεία στα οποία θα μπορούσε να δοθεί περισσότερο φως, αν είχαμε αρκετούς εθελοντές και σωστό καταμερισμό εργασίας. Για να δώσω ένα μικρό παράδειγμα, όλα τα στοιχεία της δραστηριότητος της προπολεμικής και μεταπολεμικής λογοκρισίας στα οποία αναφέρεσαι, αποτελούν για μένα και μουσική αλλά και κοινωνικό-πολιτική ιστορία της Ελλάδος. Την ιστορία μας εν ολίγοις, και σαν ιστορία πρέπει να λέγεται και να συμπεριλαμβάνει ότι νέο τεκμήριο έρχεται στην αντίληψή μας.


Τα ξαναλέμε.

Φίλε Σωκράτη χαίρομαι για την προσοχή που δίνεις στα γραπτά μου.

Απαντώ στο πρώτο θέμα σου λέγοντας ότι ο Τσιτσάνης ηχογραφεί σύμφωνα με τον Ορδουλίδη από το 1936 ως την έναρξη του πολέμου 98 τραγούδια. Κατ΄άλλους ίσως πιο πολλά. Ενώ ο αμέσως επόμενος την ίδια περίοδο Παναγιώτης Τούντας ηχογραφεί λίγο πάνω από τα 50 και ο Μάρκος 38 αν δεν κάνω λάθος. Και το φοβερό είναι ότι ο Τσιτσάνης από τον Μάρτιο του 1938 ως τον Μάρτιο του 1940 είναι φαντάρος στην Θεσσαλονίκη. Και πηγαινοέρχεται Αθήνα-Σαλονίκη και ηχογραφεί.

Άρα έχεις δίκαιο ότι από το 1936 και μετά οι δίσκοι του αποτελούν ¨οδηγό¨ για όλη την δισκογραφία.

Σε απάντηση του δεύτερου θέματος θα πω ότι έχει μία βάση με γράμματα αλλά αν θα δεις οι αριθμοί είναι περισσότεροι. Δηλαδή στις προπολεμικές ηχογραφήσεις οι αριθμοί είναι από 1 έως 4 νούμερα. Στις μεταπολεμικές οι αριθμοί είναι περισσότεροι (7-8) και έχουν και μία παύλα (-) μεταξύ τους ώστε να ξεχωρίζουν από τους προπολεμικούς. Οπότε από αυτή την διαφορά καταλαβαίνουμε εύκολα αν είναι προπολεμικές ή μεταπολεμικές και δεν χρειάζονται γράμματα.

Όσο για το τρίτο θέμα δεν έχω παρά να συμφωνήσω.

Ελπίζω να σε κάλυψα.

Να πω στον Κύριο Πολίτη ότι σύμφωνα με τον Τσιτσάνη στον Χατζηδουλή για 40-45 μέρες δεν υπήρχε λογοκρισία από την στιγμή που ξεκίνησαν οι μεταπολεμικές ηχογραφήσεις δηλαδή μέσα Ιουνίου του 1946. Και στην περίοδο αυτή ηχογραφήθηκαν σε δίσκους τραγούδια που υπό άλλες συνθήκες δεν θα μπορούσαν να ηχογραφηθούν. Μετά όμως επανήλθε το παλιό καθεστώς. Σίγουρα λογοκρισία υπήρξε και πριν αποτυπωθεί με αριθμούς πάνω στους δίσκους. Αλλά με την μορφή που περιέγραψε ο αεροκωπηλάτης ως μίας επιτροπής που δέχονταν τραγούδια και η οποία τα απέρριπτε ή τα προωθούσε για ηχογράφηση δεν φαίνεται από τις ετικέτες των δίσκων να υπάρχει μέχρι τις αρχές του 1948.