rebetiko.sealabs.net

http://www.lifo.gr/articles/music_articles/79531
Δεν γνωρίζω αν έχει ξαναμπεί εδώ.Είναι πολύ διαφωτιστικό γιά την ταυτοπροσωπία Μπέζου- Κωστή που μας είχε απασχολήσει σε συζητήσεις στο παρελθόν.

είναι μια συνέντευξη που δόθηκε με αφορμή την κυκλοφορία του δίσκου για τον κωστή (μπέζο). δες εδώ.

Σχετικά με το «Τουμπελέκι-Τουμπελέκι» του Κωστή/Μπέζου, και σε συνδυασμό με μια αναφορά του T. Klein στο συνοδευτικό βιβλιαράκι του πρόσφατου δίσκου για τον Μπέζο, μόλις εντόπισα κάτι μάλλον ενδιαφέρον. Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή. Ο Klein, σχολιάζοντας το παραπάνω τραγούδι, κάνει λόγο για ένα ποίημα ενός πορτοφολά-ποιητή, του Χρήστου Μακρή, του οποίου κάποιοι στίχοι παραφράζονται στο τραγούδι του Μπέζου.
Έτσι, στα κλεφτά, περνά αυτή η σημαντική πληροφορία, χωρίς, και αυτό είναι το χειρότερο, να δίνονται από τον Klein περαιτέρω στοιχεία περί των στίχων του Μακρή (ώστε να γίνουν συγκρίσεις) και περί της πηγής της πληροφορίας αυτής…

Διαβάζοντας λοιπόν προχθές ένα βιβλίο παλαιού αστυνομικού συντάκτη, του Σ. Αρνέλλου, [«Ο υπόκοσμος της παλιάς Αθήνας», εκδ. ΕΥΡΩΕΚΔΟΤΙΚΗ 1989] που περιέχει ιστορήσεις που αφορούν παλιούς εκπροσώπους του λωποδυτικού και εκτός νόμου κόσμου της Αθήνας, στη σελ. 195 συνάντησα, ώ του θαύματος, την περίπτωση του Χρήστου Μακρή. Ο Μακρής, εκτός από πορτοφολάς ήταν και στιχουργός και ο Αρνέλλος παραθέτει ένα μακροσκελές στιχούργημά του που αφηγείται τη ζωή των πορτοφολάδων, με τίτλο «Ο βίος και η απελπισία».

Το στιχούργημα ξεκινά με τους στίχους:

Ο βίος εις τους Γιάννηδες/εις την απελπισία
πότε στα κρατητήρια/πότε στην ευτυχία

και στη συνέχεια, μερικούς στίχους παρακάτω συναντάμε:

Ποια κυρία, ποια κοκότα/μα ποια νέα του συρμού
ένα κόμητα τοιούτον/να περάσει για αλεπού

Το στιχούργημα τραβάει αρκετά ακόμα, αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι στίχοι που παρέθεσα, σε συνδυασμό βέβαια με τους ανάλογους στίχους από το «Τουμπελέκι-Τουμπελέκι» του Μπέζου (κι εδώ πρέπει να διορθωθεί μια ανακρίβεια -υπάρχουν κι άλλες- στο βιβλιαράκι του Klein, καθώς ο σχετικός στίχος είναι «ένα κόμητα τοιούτο» και όχι «έναν κόμη σαν τοιούτο»).

Το δυστύχημα είναι πάντως ότι, από τα γραφόμενα γενικότερα του Αρνέλλου, δεν είναι δυνατόν να χρονολογήσουμε το στιχούργημα αυτό του Μακρή, αλλά φαίνεται πιθανό πως μάλλον προϋπήρχε του τραγουδιού του Μπέζου, ο οποίος ενσωμάτωσε τους εν λόγω στίχους του Μακρή, καθώς φαίνεται, επιφέροντας κάνα δυο τροποποιήσεις.

Όποιος ψάχνει...βρίσκει!!!
Ευχαριστούμε Κώστα.

πολύ ενδιαφέροντα τα νέα αυτά στοιχεία, ευχαριστούμε πολύ!
παρεμπιπτόντως, μέσα στον φλεβάρη θα έρθουν στην ελλάδα καινούρια αντίτυπα του lp, για όσους δεν πρόφτασαν στην παρουσίαση του δίσκου.

Πράγματι πολύ ενδιαφέροντα αυτά τα στοιχεία. Αυτό όμως

αεροκωπηλάτης έγραψε:... αλλά φαίνεται πιθανό πως μάλλον προϋπήρχε του τραγουδιού του Μπέζου,

, μπορεί να υποστηριχτεί με κάποια στοιχεία;

Ελλείψει «σκληρότερων» τεκμηρίων (για την προσκομιδή των οποίων ήταν υπεύθυνος ο Klein και η ερευνητική του ομάδα), η σκέψη που με οδήγησε να πιθανολογήσω ότι το στιχούργημα του Μακρή είναι προγενέστερο του Τουμπελεκίου του Μπέζου, προέκυψε από συγκριτική ανάγνωση των δύο ποιητικών κειμένων.

Από τη μια πλευρά, το στιχούργημα που τραγουδάει ο Μπέζος, σε εμένα τουλάχιστον δίνει την αίσθηση ότι είναι προϊόν συρραφής διστίχων που, αν και συμποσούνται σε ενιαίο ποιητικό κείμενο, δεν οδηγούνται ωστόσο σε ενιαία νοηματική κοίτη. Διακρίνω τον κύριο νοηματικό κορμό (το ιστορούμενο δηλαδή περιστατικό με το σακάκι) στον οποίο όμως παρεντίθενται τα δύο δίστιχα που μας ενδιαφέρουν και που για μένα «βγαίνουν εκτός» υπολοίπων συμφραζομένων, εκτός συγκειμένου θα λέγαμε. Βέβαια, μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι η επένθεση «ψιλοάσχετων» δίστιχων ήταν κάτι σύνηθες σε πολλές περιπτώσεις τραγουδιών τότε, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις νομίζω η όλη «δόμηση» των ποιητικών κειμένων υποδείκνυε στον αναγνώστη/ακροατή ότι εκ κατασκευής είχε έτσι το πράγμα, ενώ στην περίπτωση του Τουμπελεκίου θαρρώ πως έχουμε «δευτερογενή κατασκευή».

Από την άλλη πλευρά, το στιχούργημα του Χ. Μακρή έχει συγκροτημένη δομή και εστιασμένο περιεχόμενο: διηγείται τη ζωή των πορτοφολάδων (των Γιάννηδων δηλ., όπως ονομάζονταν στην αργκό τους). Και όχι μόνο αυτό. Με μια πρώτη αναγνωστική ματιά πιστεύω φαίνεται ότι, αντίθετα από το στιχούργημα Μπέζου, οι επίμαχοι στίχοι (που είναι κοινοί ή οιονεί ταυτόσημοι, δηλαδή, και στα 2 ποιητικά κείμενα) στον Μακρή έχουν την αρμόζουσα νοηματική και δομική σχέση τους με τους υπόλοιπους, έτσι ώστε να είναι υποστηρίξιμη η πιθανολόγηση ότι, εάν κάποιος «πήρε» από τον άλλο, αυτός μάλλον είναι ο Μπέζος.

Το στιχούργημα Μακρή αρχίζει:
Ο βίος εις τους Γιάννηδες/εις την απελπισία
Πότε στα κρατητήρια/πότε στην ευτυχία

Αμέσως μετά επεξηγεί:
Πότε φορούν ορθό φακό/κι ολόταιρα ντουσλούκια
Αίφνης πάνε στα κάτεργα/και μέσα στα κουτούκια
Τι δόξα κι ευτυχία/εις τους Γιάννηδες παιδιά
Όταν πάρουνε μπαγιόκο/είναι ντυμένοι στ’ ακριβά
Τι μποτίνι, τι λουστρίνι/τι στενάχωρα φαρδειά
Τι φιγουρίνια εμπρός τους/δεν κάνουν ούτ’ ένα παρά

Και αμέσως μετά έχουμε το δεύτερο «επίμαχο» δίστιχο:
Ποια κυρία, ποια κοκότα/μα ποια νέα του συρμού
Ένα κόμητα τοιούτον/να περάση για αλεπού

Οπότε, βλέπουμε ξεκάθαρα εδώ πόσο ταιριάζει νοηματικά το δίστιχο μέσα στην ακολουθία των προηγηθέντων στίχων, ενώ στην περίπτωση του Μπέζου έχουμε ένα «ξεκάρφωτο» δίστιχο, που καλά-καλά όχι μόνο ο ακροατής δεν πολυκαταλαβαίνει τι θέλει να πει αλλά και τι θέση έχει εκεί…: ενώ δηλαδή στον Μακρή κατανοούμε αμέσως ότι έναν έτσι ακριβά και στην πένα ντυμένο «κόμη» είναι αδύνατον να τον υποψιαστεί καμιά κοπελίτσα ότι είναι «αλεπού» (δηλαδή «πορτοφολάς» στην αργκό τους και όχι «πονηρός», όπως μας αφήνει ενδεχομένως να νομίζουμε το παρένθετο δίστιχο του Μπέζου…)
Αυτές ήταν οι σκέψεις που με οδήγησαν να συναγάγω πιθανολογικά ότι μάλλον ο Μπέζος «πήρε» από τον Μακρή, άρα ο Μακρής προϋπήρχε ως ποιητικό κείμενο.