Ετικέτες δίσκων 78 στροφών

[Νίκος Α. Πολίτης]

Για το εργοστάσιο δίσκων “Ελικών” στην Καλλιθέα, έχουμε και επιπλέον πληροφορίες:

Το 1930 η HMV στέλνει ένα στέλεχός της σε αποστολή στην Ελλάδα. Σκοπός του η συλλογή πληροφοριών σχετικά με την περεταίρω πολιτική της στην ελληνική αγορά, δεδομένης της σύντομα αναμενόμενης λειτουργίας του εργοστασίου της (ακόμα ανταγωνιστικής) Κολούμπια. Στο πλαίσιο της έρευνάς του ο άνθρωπος της HMV πληροφορείται και για την ύπαρξη εργοστασίου δίσκων στην Καλλιθέα και το επισκέπτεται. Βρίσκεται προ ενός σχεδόν ερειπίου, ο φύλακας του οποίου τον πληροφορεί ότι από το 1929 έχει να δει άνθρωπο να επισκέπτεται το χώρο και να του εγχειρίσει και το μισθό του. Ως ιδιοκτήτης αναφέρεται ο Ζαχαρίας Μακρής, της μετέπειτα ΑΕΠΙ. Το εργοστάσιο, ιδρυμένο το 1925, δεν διαθέτει εξοπλισμό για φωνοληψίες παρά μόνο για χτύπημα δίσκων σε τέσσερις ή πέντε χειροκίνητες πρέσσες, αναμειγνύοντας επί τόπου την πρώτη ύλη και χρησιμοποιώντας μήτρες ξένων εργοστασίων. Μας δίνει επίσης την πληροφορία ότι ο κ. Μακρής είναι εκείνος που καταφέρνει ώστε να επιβληθεί αύξηση του ποσοστού φόρων και τελών εισαγωγής δίσκων στην Ελληνική επικράτεια. Και άλλη μία ακόμα πληροφορία, ότι πιθανότατα το εργοστάσιο έπαψε τη λειτουργία του όταν ο ιδιοκτήτης αποδέχτηκε προσφορά ξένης εταιρίας να αγοράσει το εργοστάσιο σε ιδιαίτερα υψηλή τιμή, υπό τον όρο να σταματήσει τη λειτουργία του.


(πηγή μου η ιστοσελίδα Recording Pioneers)

υ.γ. Περιττό να αναφέρω πώς εξελίχθηκε η πολιτική της HMV (His Master's Voice) στην Ελλάδα: Πέταξαν τον αντιπρόσωπο Κισσόπουλο και την αντιπροσωπεία πήρε η εταιρία Αδελφοί Λαμπρόπουλοι, αντιπρόσωποι (και) της Κολούμπια....

[Για το Ανικανοποίητο.....]

Ευχαριστώ κύριε Πολίτη.

Σημαντικές και με λεπτομέρειες οι πληροφορίες σας επιβεβαιώνουν ότι ήταν μια μικρή μονάδα (εργαστήριο θα έλεγα) κοπής δίσκων και δικαίως πρέπει να θεωρείται ως η πρώτη προσπάθεια παραγωγής δίσκων, σε μικρή κλίμακα βέβαια λόγω και των χρόνων που δραστηριοποιήθηκε.1925-1928 πρέπει να ήταν η τριετία που παρήχθησαν δίσκοι με αυτό το λογότυπο. Μετά όπως σωστά αναφέρεται παραπάνω και για τους λόγους που εξηγούνται σταμάτησε την λειτουργία του. Πάντως ο Μακρής δεν χάθηκε από την πιάτσα...

[peloponnisios]

2ο τραγούδι
Εφουμάραμ' ένα βράδυ - Μάρκος Βαμβακάρης-1932

Τραγούδι σταθμός για το ρεμπέτικο. Στην σελίδα μας ο τίτλος είναι Εφουμέρναμε αντί του σωστού Εφουμάραμ΄

Το ποιος είναι ο σωστός τίτλος ενός τραγουδιού είναι κάτι πολύ σχετικό. Αν λαμβάνουμε υπόψη μόνο την ετικέτα τότε θα αποκτήσουμε μια βάση δεδομένων γεμάτη "μαργαριτάρια" τύπου "θα ριγκολάω την πουπούλα καρδιά". Εντάξει, δεν είναι όλα τα λάθη στις ετικέτες τόσο τραγικά αλλά καταλαβαίνεις/καταλαβαίνετε γιατί δίνω ένα τόσο ακραίο παράδειγμα. Το ποσοστό των λαθών στις ετικέτες είναι πολύ υψηλό. Συνεχώς ορθογραφικά, τυπογραφικά, συντακτικά και άλλα παρόμοια λάθη συναντά κανείς. Πρέπει να χρησιμοποιούμε την κριτική μας σκέψη, να κάνουμε και μια απλή ανάλυση. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, πού ακριβώς στο τραγούδι ο Μάρκος τραγουδά "Εφουμάραμ'..."; Δε λέω, να αναφέρουμε και τον τίτλο της ετικέτας όπως ακριβώς είναι γραμμένος, εφόσον το γνωρίζουμε, αλλά παράλληλα πρέπει να διαχωρίζουμε αυτό που είναι γραμμένο από αυτό που έπρεπε να τυπωθεί. Δε μιλώ για εικασίες αλλά για απλά πράγματα που εύκολα τα καταλαβαίνει κανείς. Για παράδειγμα, το τραγούδι του Τούντα "Θα 'ρθω" έχει σε ανατύπωση από την Orthophonic τον τίτλο "Θαρω". Πώς θα πρέπει να καταχωρηθεί; Δεν θα πρέπει να το βάλουμε με τίτλο "Θα 'ρθω"; Να σημειώσουμε στα σχόλια και το λάθος της ανατύπωσης αλλά είπαμε, μη βάζουμε ως επίσημη ονομασία τίτλου αυτό που είναι ξεκάθαρα λάθος. Πρέπει να υπάρχει προσεκτική καταγραφή σε αυτά τα ζητήματα και ομοιογένεια, ως ένα σημείο, ειδάλλως η βάση θα καταντήσει δύσχρηστη. Πώς θα βρει κάποιος ένα τραγούδι που αναζητά όταν θα πρέπει να μαντέψει και το πιο απίθανο λάθος;

[peloponnisios]

2. Παραθέτω αντιγραμμένα τα στοιχεία που δίνουν οι συνδέσεις μου για το "Στο Βοτανικό".
6.Ρούκουνας-Στο βοτανικό-1934
or
6.Ρούκουνας-Στο βοτανικό-μεταγενέστερη εκτέλεση

Όπως μπορείτε να δείτε, τα στοιχεία που διαφοροποιούν τις δύο ηχογραφήσεις δεν είναι αρκετά για μένα ώστε να καταλάβω σε ποια από τις δύο αναφέρεται η ετικέτα καθώς η δική σου ημερομηνία είναι 1936 και η πρώτη σύνδεση την δίνει σαν 1934, ενώ στη δεύτερη σύνδεση δεν υπάρχει ούτε έτος ηχογραφήσεως, ούτε αριθμός δίσκου όπως στην πρώτη. Εδώ λοιπόν έχω μόνο ένα ακαθόριστο "Μεταγενέστερη εκτέλεση" για μπούσουλα. Πιθανόν λοιπόν για μένα η ετικέτα σου να αναφέρεται σ' αυτήν την δεύτερη ηχογράφηση, την "μεταγενέστερη εκτέλεση", αλλά θα έβαζες το χέρι σου στη φωτιά με αυτά μόνο τα στοιχεία?

Η μεταγενέστερη εκτέλεση προέρχεται πιθανότατα από αυτό το LP. Τη δεκαετία του '80 ο Ρούκουνας "ανακαλύφθηκε" εκ νέου και έβγαλε κάποια LP με επανεκτελέσεις. Στην παραπάνω σελίδα μπορεί κανείς να βρει μερικά από αυτά. Είναι κι άλλα βέβαια που δεν εμφανίζονται εκεί.

Πάντως, Σωκράτη, νομίζω οι δύο εκτελέσεις μιλούν από μόνες τους για το ποια είναι παλιά και ποια μεταγενέστερη. Άλλος ήχος, άλλα παιξίματα, άλλη ενορχήστρωση. Στη μεταγενέστερη εκτέλεση η φωνή του Ρούκουνα κρατάει μεν ακόμα αλλά παράλληλα φαίνεται και πόσο πιο γερασμένη είναι σε σχέση με αυτή των νιάτων του.

[peloponnisios]

Στα δεξιά του δίσκου υπάρχουν σε μεγαλύτερο μέγεθος δύο (2) λατινικά γράμματα και τρεις ή τέσσερις αριθμοί επίσης. Τα γράμματα και οι αριθμοί αφορούν την κυκλοφορία του δίσκου στο εμπόριο. Δηλαδή τον αριθμό (γράμματα+αριθμοί) καταλόγου του δίσκου. Σε αυτή την περίπτωση ο αριθμός καταλόγου είναι ίδιος και στις δύο πλευρές του δίσκου.

Ο αριθμός μήτρας είναι Ένας και Μοναδικός ενώ ο αριθμός καταλόγου αναγράφεται δύο (2) φορές. Μία στην κάθε πλευρά του δίσκου.

Από τον Σεπτέμβριο του 1937 θα αναγράφεται ένας επιπλέον αριθμός και αυτός θα είναι ο ο αριθμός αδείας από την επιτροπή λογοκρισίας αλλά γιαυτό θα μιλήσουμε όταν θα ανεβάσουμε δίσκους με αριθμούς αδείας.

Τα παραπάνω αφορούν την Columbia αλλά λίγο πολύ έτσι είναι και για τις άλλες εταιρείες.

Αν και στο παραπάνω απόσπασμα μιλούσες για τις 5 επόμενες ετικέτες που ανέβασες, όπου όντως αναγράφονται μόνο αριθμοί μήτρας και καταλόγου, δράττομαι της ευκαιρίας για να επισημάνω ότι πολλοί δίσκοι ειδικά στα πρώτα χρόνια της δισκογραφίας, μέχρι και το 1930 περίπου, εμφανίζουν και έναν άλλο αριθμό που ονομάζεται (single) face ή coupling number. Με αυτό το σύστημα αρίθμησης η εκάστοτε εταιρεία εξασφάλιζε ότι ο δίσκος θα είχε το επιθυμητό "ταίριασμα" πλευρών, εξ ου και coupling number. Το αναφέρω διότι όπως θα δεις στην ετικέτα του τραγουδιού "Η Χήρα" που ανέβασες, στα αριστερά υπάρχει ένας αριθμός σε παρένθεση. Αυτός είναι coupling number και όχι αριθμός μήτρας. Αυτή η διάκριση πρέπει να γίνεται μιας και έχει μπερδέψει πολλούς και το συναντάς σε βιβλία, σε ένθετα CD, στο internet γενικώς αλλά και εδώ.

Και για να ολοκληρωθεί η εικόνα, στους δίσκους υπάρχουν κι άλλες πληροφορίες υπό τη μορφή αριθμών ή συμβόλων. Το καθένα έχει τη δική του εξήγηση αν και στον ακροατή/αγοραστή σπανίως θα χρειαστούν αυτές.

Περνάω στα δύο τελευταία τραγούδια ( Ο πόνος του πρεζάκια και Βαρβάρα). Σε αυτά παρατηρούμε ότι ηχογραφήθηκαν σχεδόν την ίδια βδομάδα με τον Δελιά να προηγείται κατά 5 νούμερα. CG 1348 του Δελιά CG 1353 του Τούντα αν δεν κάνω λάθος γιατί τα νούμερα δεν είναι και πολύ καθαρά. Και λάθος να κάνω η διαφορά στα νούμερα δεν πρέπει να είναι πάνω από 10.

Όμως αν δούμε δεξιά στον αριθμό καταλόγου ( δηλαδή στον αριθμό κυκλοφορίας) η Βαρβάρα αν και ηχογραφήθηκε μετά τον Πόνο του πρεζάκια κυκλοφόρησε πριν το τραγούδι του Δελιά. Δηλαδή 26 νούμερα πιο πριν. 26 δίσκους πιο πριν. Ο Τούντας σαν διευθυντής στην Columbia είχε έναν λόγο παραπάνω από τον Ανέστη Δελιά.

Ο αριθμός μήτρας στη "Βαρβάρα" είναι CG 1359.

Το τελευταίο σχόλιο ωστόσο είναι άτοπο. Εννοείται πως ο Τούντας είχε τον πρώτο λόγο και ο Δελιάς ουσιαστικά κανέναν αλλά αυτό δε σημαίνει ότι προώθησε τη δική του σύνθεση έναντι του Δελιά. Άλλωστε, η καλλιτεχνική διεύθυνση στο "Ο πόνος του πρεζάκια" είναι του Τούντα*. Αυτός έκανε την παραγωγή, όπως θα λέγαμε με σημερινούς όρους.

*Αναφέρεται σε παλιό τεύχος του περιοδικού Λαϊκό Τραγούδι, όπου και παρατίθεται σχετικό έγγραφο της εποχής.

[peloponnisios]

Υπάρχουν άραγε τραγούδια που ηχογραφήθηκαν κανονικά και πήραν αριθμός μήτρας, δηλαδή αριθμό ηχογράφησης, και τα οποία για πολλούς και διάφορους λόγους δεν κυκλοφόρησαν ποτέ;;;;; Και δεν εννοώ τραγούδια που ¨κόπηκαν¨ πριν την ηχογράφηση από τις εκάστοτε επιτροπές λογοκρισίας.

Να λοιπόν ένα ωραίο πεδίο διερεύνησης που μάλλον όμως θα κάνει χρόνια να απαντηθεί μιας και θα πρέπει να φτιάξω αυτή την βάση δεδομένων με τις ετικέτες των δίσκων που θα αφορούν τους αριθμούς μήτρας. Εκεί θα φανεί αν υπάρχουν κενά μεταξύ αριθμών μητρών και αριθμών καταλόγων.

Ναι, υπάρχουν τραγούδια που πήραν αριθμό μήτρας και δεν κυκλοφόρησαν ποτέ είτε για τεχνικούς λόγους, είτε γιατί το αποτέλεσμα κρίθηκε ως μη εμπορικό. Όπως επίσης υπάρχουν περιπτώσεις όπου αριθμοί μήτρας προσπεράστηκαν καθαρά για πρακτικούς λόγους. Tο θέμα έχει πολύ ψωμί, δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Μιλώντας γενικά, και όχι ειδικά για την ελληνική επικράτεια, νομίζω ότι στις αρχές της η His Master's Voice έδινε ένα σύνολο αριθμών μήτρας σε κάθε ηχολήπτη της για αποκλειστική χρήση. Από το Α1 έως το Α999 ο τάδε, από το Β1 έως το Β999 ο δείνα, κ.ο.κ. Αν κάποιος ηχολήπτης χρησιμοποιούσε κάθε αριθμό του συνόλου, μπορεί να συνέχιζε με καινούρια αρίθμηση ή μπορεί να του έδιναν άλλο πρόθεμα. Ή μπορεί να χρησιμοποιούσε αριθμούς μήτρας άλλου ηχολήπτη που είχε μικρή παραγωγή. Μπορεί επίσης όταν μεταπηδούσε σε άλλο σύνολο να συνέχιζε από στρογγυλό αριθμό (αν η τελευταία ηχογράφηση είχε, ας πούμε, Α593 τότε αυτός μπορεί να ξεκινούσε την επόμενη ηχογράφηση από το Α600 με αποτέλεσμα οι αριθμοί Α594-Α599 να μείνουν κενοί). Και άλλα πολλά, ανάλογα και την εταιρεία. Σίγουρα κάποια από τις παραπάνω "ασυνέπειες" αφορά και ηχογραφήσεις στον ελληνικό χώρο.

[Νίκος Α. Πολίτης]

Ευχαριστώ κύριε Πολίτη.

......

Πάντως ο Μακρής δεν χάθηκε από την πιάτσα...

Είχε απ' την αρχή δείξει ότι δεν πρόκειται να χαθεί απ' την πιάτσα.....