"Η ελάσσονα συγχορδία σε 4 μακάμια" [1931-1950]

Συναυλίες ή εκδηλώσεις που θα είχε ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε
Απάντηση
Μήνυμα
Συγγραφέας
δελιας
Δημοσιεύσεις: 6
Εγγραφή: 18 Μάιος 2009 03:53 pm

"Η ελάσσονα συγχορδία σε 4 μακάμια" [1931-1950]

#1 Δημοσίευση από δελιας »

"Η ελάσσονα συγχορδία σε 4 μακάμια"
Ρεμπέτικα τραγούδια και σκοποί
της προπολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου [1931-1950]


Το τμήμα «Αστικής Λαϊκής μουσικής - Ρεμπέτικου τραγουδιού» της σχολής της Παραδοσιακής μουσικής της Φιλαρμονικής Εταιρίας-Ωδείο Πατρών, με υπεύθυνο διδασκαλίαςτο Σπύρο Δελέγκο, θα πραγματοποιήσει την Τετάρτη 18 Ιουνίου (20.30) εκδήλωση με τίτλο « Η ελάσσονα συγχορδία σε 4 μακάμια», Ρεμπέτικα τραγούδια και σκοποί της προπολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου [1931-1950]

Το Ρεμπέτικο, μέρος της αστικής λαϊκής μουσικής του παρελθόντος, αποτελεί προϊόν μιας ισχυρότατης πολιτισμικής ζύμωσης ανάμεσα στις δύο μεγάλες μουσικές φιλοσοφίες: της Δύσης και της Ανατολής. Όροι, όπως «συγχορδία» από τη Θεωρία της Αρμονίας και «μακάμια» από τη Θεωρία των Μακάμ της Ανατολής, συναντιούνται με ιδιάζοντα τρόπο μέσα στο μουσικό φαινόμενο του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλαμβάνει κομμάτια που αναπτύσσονται μελωδικά σε 4 μακάμια: Νικρίζ, Νεβεσέρ, Νιχαβέντ και Μπουσελίκ με κοινό γνώρισμα τη βασική συγχορδία εναρμόνισης που είναι η ελάσσονα - κοινώς μινόρε- και την απόσταση ημιτονίου ανάμεσα στον προσαγωγέα και τη τονική βαθμίδα.


Θα ακουστούν δημιουργίες της προπολεμικής και μεταπολεμικής γενιάς συνθετών, όπως Μάρκος Βαμβακάρης, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιώργος Μπάτης, Γιάννης Παπαϊωάννου, Ιωάννης Δραγάτσης κ.α.
Το ρεπερτόριο αυτό αποτελεί καρπό του μουσικού εργαστηρίου που διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της χρονιάς από τους μαθητές του τμήματος και τον υπεύθυνο διδασκαλίας Σπύρο Δελέγκο.


Συμμετέχουν:
-Γιάννης Βουτσάς: κιθάρα
-Διονυσία Καραμπουρνιώτη: μπαγλαμάς, τραγούδι
-Φώντας Κωνσταντακόπουλος: τρίχορδο μπουζούκι, τραγούδι
-Σπύρος Μακρής: τρίχορδο μπουζούκι
-Γιώργος Μοιράγιας: μπαγλαμάς
-Μάνος Τζάνος-Βρυωνάκης: κιθάρα
-Αργύρης Ψάχος: κιθάρα, τραγούδι

Υπεύθυνος διδασκαλίας
Σπύρος Δελέγκος: κιθάρα, τρίχορδο μπουζούκι, τραγούδι

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 18 Ιουνίου (20.30) στην Αίθουσα Συναυλιών “Κων. Κυδωνιάτης” της Φιλαρμονικής Εταιρίας Ωδείο Πατρών, Ρήγα Φερραίου 7, με ελεύθερη είσοδο. Περισσότερες πληροφορίες στο τηλέφωνο 2610277740 και στον ιστότοπο www.fe-odeiopatron.gr www.facebook.com/events/815482198484135/

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

#2 Δημοσίευση από socrates »

Εφ' όσον η συναυλία γίνεται με ελεύθερη είσοδο θα ήταν ενδιαφέρον να ηχογραφηθεί και να γίνει διαθέσιμη για κατέβασμα από το δίκτυο ώστε να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την παρουσίαση της εργασίας σας πάνω στα 4 μακάμ και να κατανοήσουμε ακουστικά τον κοινό γνώμονα της ελάσσονος συγχορδίας και για τα τέσσερα εν λόγω μακάμ, καθώς επίσης και το δεύτερο κοινό γνώρισμα, ήτοι το ημιτόνιο μεταξύ προσαγωγέα και άνω τονικής. Χωρίς να θέλω να θεωρητικολογήσω πριν ακούσω, το Νικρίζ συνήθως δουλεύει με τόνο μεταξύ 7ης και 8ης βαθμίδας.
Όπως και να έχει, μπράβο για τις πρωτοβουλίες σας παιδιά και καλή επιτυχία την Τετάρτη!

Spiros Delegos
Δημοσιεύσεις: 11
Εγγραφή: 18 Ιούλ 2010 03:09 am
Τοποθεσία: ΠΑΤΡΑ

#3 Δημοσίευση από Spiros Delegos »

socrates έγραψε:Εφ' όσον η συναυλία γίνεται με ελεύθερη είσοδο θα ήταν ενδιαφέρον να ηχογραφηθεί και να γίνει διαθέσιμη για κατέβασμα από το δίκτυο ώστε να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την παρουσίαση της εργασίας σας πάνω στα 4 μακάμ και να κατανοήσουμε ακουστικά τον κοινό γνώμονα της ελάσσονος συγχορδίας και για τα τέσσερα εν λόγω μακάμ, καθώς επίσης και το δεύτερο κοινό γνώρισμα, ήτοι το ημιτόνιο μεταξύ προσαγωγέα και άνω τονικής. Χωρίς να θέλω να θεωρητικολογήσω πριν ακούσω, το Νικρίζ συνήθως δουλεύει με τόνο μεταξύ 7ης και 8ης βαθμίδας.
Όπως και να έχει, μπράβο για τις πρωτοβουλίες σας παιδιά και καλή επιτυχία την Τετάρτη!
Ευχαριστούμε για τα καλά λόγια!

Σχετικά με την απόσταση προσαγωγέα και τονικής βαθμίδας στο περιβάλλον του Νικρίζ, προφανώς αναφερόμαστε στη σχέση κάτω προσαγωγέα και βάσης που είναι ξεκάθαρα ημιτόνιο.

Επίσης, μια ουσιαστική επισήμανση είναι η εξής: ότι η απόσταση άνω προσαγωγέα - άνω τονικής( κορυφής) είναι άλλοτε τόνος και άλλοτε ημιτόνιο ανάλογα με την κίνηση-συμπεριφορά της μελωδίας...Άλλωστε, αυτή είναι η λεγόμενη ευαισθησία της 7ης βαθμίδας στο Νικρίζ, που συναντάται και σε άλλα μακάμια...

Όσο για την ελάσσονα συγχορδία είναι η βασική συγχορδία και των 4 μακαμιών , δηλ. η συγχορδία της 1ης βαθμίδας (έτσι, όπως απαντάται στο ισο-συγκερασμένο περιβάλλον του ρεμπέτικου)

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

#4 Δημοσίευση από socrates »

Spiros Delegos έγραψε:
Όσο για την ελάσσονα συγχορδία είναι η βασική συγχορδία και των 4 μακαμιών , δηλ. η συγχορδία της 1ης βαθμίδας (έτσι, όπως απαντάται στο ισο-συγκερασμένο περιβάλλον του ρεμπέτικου)
Συμφωνώ με όλα όσα διευκρίνισες για άνω και κάτω προσαγωγείς
και εγκρίνω και επαυξάνω για το "ισο-συγκερασμένο" περιβάλλον του ρεμπέτικου. Δυστυχώς εδώ μερικοί θαμώνες δεν εννοούν να το κατανοήσουν ακόμα ότι υπάρχει αντινομία μεταξύ μαλακού γένους και συγκερασμένου κουρδίσματος, ειδικότερα όταν στο περιβάλλον που αναφέρεσαι υπήρξαν κυρίως συγκερασμένα όργανα που παρήγαν τις συγχορδίες. Το έθεσες πολύ καλά!
:)

Spiros Delegos
Δημοσιεύσεις: 11
Εγγραφή: 18 Ιούλ 2010 03:09 am
Τοποθεσία: ΠΑΤΡΑ

#5 Δημοσίευση από Spiros Delegos »

socrates έγραψε:
Spiros Delegos έγραψε:
Όσο για την ελάσσονα συγχορδία είναι η βασική συγχορδία και των 4 μακαμιών , δηλ. η συγχορδία της 1ης βαθμίδας (έτσι, όπως απαντάται στο ισο-συγκερασμένο περιβάλλον του ρεμπέτικου)
Συμφωνώ με όλα όσα διευκρίνισες για άνω και κάτω προσαγωγείς
και εγκρίνω και επαυξάνω για το "ισο-συγκερασμένο" περιβάλλον του ρεμπέτικου. Δυστυχώς εδώ μερικοί θαμώνες δεν εννοούν να το κατανοήσουν ακόμα ότι υπάρχει αντινομία μεταξύ μαλακού γένους και συγκερασμένου κουρδίσματος, ειδικότερα όταν στο περιβάλλον που αναφέρεσαι υπήρξαν κυρίως συγκερασμένα όργανα που παρήγαν τις συγχορδίες. Το έθεσες πολύ καλά!
:)
Επίσης, πρέπει να διευκρινιστεί, ότι παρ`ότι βρισκόμαστε στο περιβάλλον του ευρωπαικού συγκερασμού, η λογική των μακαμιών λειτουργεί -τουλάχιστον για την πρώιμη φάση του μπουζουκιού-, καθώς το κύριο γνώρισμα για την ταυτοποίηση ενός μακαμιού δεν είναι τόσο ο διαστηματικός κώδικας (μαλακά ή σκληρά διαστήματα, που ούτως ή άλλως δεν υπάρχουν στα ισο-συγκερασμένα όργανα), όσο η κινησιολογική λειτουργία (συμπεριφορά) της μελωδίας...

Υ.Γ.Μεγάλη κουβέντα και πολύ ενδιαφέρουσα!
Όσοι ήταν στο "φόρουμ της λαϊκής κιθάρας" στη Θεσσαλονίκη ίσως να παρακολούθησαν την εισήγησή μου σχετικά με αυτό το θέμα: "Η τροπικότητα στον ευρωπαϊκό συγκερασμό και ζητήματα εναρμόνισης στο πεδίο του Ρεμπέτικου"

Άβαταρ μέλους
αεροκωπηλάτης
More than 100 posts user
Δημοσιεύσεις: 100
Εγγραφή: 24 Ιαν 2010 05:59 pm

#6 Δημοσίευση από αεροκωπηλάτης »

Επειδή το νομίζω χρήσιμο στην παρούσα συζήτηση, και μια και το βλέπω διαθέσιμο στο διαδίκτυο, ένα κείμενο του μουσικολόγου Ν. Ανδρίτσου, "Το υβριδικό σύστημα των λαϊκών δρόμων και η ανάγκη εναλλακτικής επαναδιαχείρισής του"



http://www.academia.edu/4338646/Paper_pdf_2

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

#7 Δημοσίευση από socrates »

Αεροκωπηλάτη, ευχαριστούμε για την παραπομπή στο paper του Αντρίκου.
Προσπάθησα αντιγραφή και επικόλληση για να το διαβάσω αργότερα, αλλά δεν αντιγράφεται εύκολα. Όταν κάνω επικόλληση το μέγεθος της γραμματοσειράς από 12 μετατρέπεται σε 112(!) και υπάρχει βέβαια διαθέσιμο από ότι βλέπω σε pdf αλλά για να κατέβει πρέπει να γίνεις μέλος της εν λόγω ιστοσελίδας και να καταθέσεις δική σου ακαδημαϊκή εργασία. Φραγμός στη γνώση κι' εδώ λοιπόν. Οπότε θα αναγκαστώ να το διαβάσω μόνο καθόσον βρίσκομαι στο δίκτυο (και το μισώ πολύ αυτό).
Τέλος πάντων, το όλο άρθρο αναφέρεται μόνο σε δύο οικογένειες τρόπων, στο ΟΥΣΑΚ και στο ΧΙΤΖΑΖ.
Πρόλαβα και διάβασα το μισό άρθρο περίπου σχετικά με την ΟΥΣΑΚ οικογένεια. Ενδιαφέρουσα και κατά βάση σωστή επιστημονική προσέγγιση, αλλά με πολύ άκαμπτη (άχαρη?) τεχνική γλώσσα και αρκετή δόκιμη ορολογία.
Βρήκα μερικές σημαντικές (κατά τη γνώμη μου) παραλείψεις και ιδιομορφίες στην διαπραγμάτευση όσον αφορά την οικογένεια ΟΥΣΑΚ:
1. Δεν ξεκαθαρίζει απόλυτα ότι η δεύτερη βαθμίδα του Ουσάκ βρίσκεται σε απόσταση ελάσσονος τόνου από την πρώτη και δίνει την εντύπωση ότι αυτή είναι μόνιμα ημιτόνιο. Βέβαια αυτός το γνωρίζει αλλά δεν το ξεκαθαρίζει καλά στον αναγνώστη. Η κατιούσα καταληκτική μελωδική κίνηση που μετατρέπει αυτόν τον ελάσσονα τόνο σε ημιτόνιο (και που έχει μπερδέψει για πάντα τους μπουζουκοθεωρητικούς στο τι είναι Ουσάκ και τι Κιουρντί) είναι απλά μία συχνή αλλά όχι υποχρεωτική συμπεριφορά της ΟΥΣΑΚ οικογένειας η οποία συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από τους τούρκους τουλάχιστον θεωρητικούς σαν "Κιουρντιλί" συμπεριφορά. Έτσι για να γίνονται τα πράγματα σαφέστερα (στην Τουρκία εννοώ, γιατί εδώ δεν γίνονται ποτέ) η κατάληξη ελάσσονος τόνου λέγεται "ουσάκ" ενώ αυτή του ημιτονίου λέγεται "κιουρντιλί ουσάκ" και το ίδιο συμβαίνει και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, εκ των οποίων μόνο το Ουσάκ και το Χουσεϊνί αναφέρονται στο άρθρο του Αντρίκου.
2. Το Χουσεϊνί παρουσιάζεται μάλλον απρόσεκτα στο εν λόγω άρθρο και κάπως συγκεχυμένο με το μακάμ Μπεγιατί (το νησιώτικο μινόρε των Παγιάτη & Σια). Δεν διαφαίνεται στα γραφόμενα ότι η έκτη του βαθμίδα είναι υψωμένη (και ειδικά σε ανοδικές κινήσεις, ενώ σε καθοδικές ξαναχρησιμοποιεί την ύφεση συχνά) και ούτε αναφέρεται καθόλου σε εστώτες και μεταβλητούς φθόγγους των εν λόγω 4χόρδων και 5χόρδων.
3. Βρίσκω τη χρησιμοποίηση της Τουρκικής ορολογίας κάπως αβάσιμη σε οποιαδήποτε θεωρητική διαπραγμάτευση αν σκεφτούμε ότι στην καλύτερη περίπτωση είναι μία μεγάλη απλοποίηση της πολύ αρχαιότερης και περιεκτικότερης Αραβικής. Αν είναι δυνατόν να γίνουν μερικά πράγματα κατανοητά για αυτές τις δύο μεγάλες τροπικές οικογένειες (ΟΥΣΑΚ & ΧΙΤΖΑΖ) θα γίνουν μόνο με αναφορά σε αυτήν την αρχική ορολογία που περιέχει τις έννοιες των υπομονάδων, των αναπτύξεων των κλιμάκων σε δύο οκτάβες, των τόνων βάσεως, των μελωδικών κινήσεων και των μετατροπιών στην αρχική τους μορφή.
Ας μην ξεχνούμε ότι το Τουρκικό σύστημα έχει αλλάξει παντελώς την τεσιτούρα των μακάμ μεταθέτοντάς τα μία Πέμπτη πιο ψηλά από τα Αραβικά και ότι το Αραβικό θεωρητικό οικοδόμημα αναπτύσσεται από την εποχή του Al Farabi (c.800 AD), ενώ το Τουρκικό από την εποχή (και κατά διαταγή) του Κεμάλ Ατατούρκ.

Δεν θέλω για την ώρα να πώ περισσότερα για το άρθρο του Αντρίκου, αλλά θέλω ακόμη μία φορά να πάρω θέση πάνω στο θέμα της οικογένειας ΟΥΣΑΚ. Το έχω ξανακάνει κατά καιρούς με τα ίδια σχεδόν λόγια σ' αυτήν την σελίδα, αλλά όπως είπαμε, ενδιαφέρουσες και αδιάφορες δημοσιεύσεις καταπίνονται με τον ίδιο εβδομαδιαίο ρυθμό.

1. Η οικογένεια ΟΥΣΑΚ αποτελείται από τέσσερα κύρια μακάμ: Ουσάκ, Μπεγιατί, Χουσεϊνί και Μουχαγιέρ.
2. Οι υπομονάδες Ουσάκ και Μπεγιατί είναι τετράχορδα. Οι υπομονάδες Χουσεϊνί και Μουχαγιέρ είναι πεντάχορδα. Όταν αυτές οι βασικές υπομονάδες επεκτείνονται σε οκτάβα στο Ουσάκ και στο Μπεγιατί η έκτη βαθμίδα είναι μικρή (μινόρε) ενώ στο Χουσεϊνί και στο Μουχαγιέρ μεγάλη (ματζόρε).
3. Το 4χορδο και το μακάμ Ουσάκ έχει νότα εισόδου την τονική βάσης (η την εν γένει περιοχή της). Το μακάμ Ουσάκ όπως αναπτύσεται σε έκταση οκτάβας έχει ανοδική-καθοδική μελωδική κατεύθυνση και δεσπόζοντα φθόγγο την καθαρή τετάρτη.
4. Το 4χορδο και το μακάμ Μπεγιατί έχει νότα εισόδου την καθαρή τετάρτη της κλίμακας (η την εν γένει περιοχή της). Το μακάμ Μπεγιατί όπως αναπτύσεται σε έκταση οκτάβας έχει ανοδική-καθοδική μελωδική κατεύθυνση (κάπως διαφορετική από αυτήν του Ουσάκ)και δεσπόζοντα φθόγγο την καθαρή τετάρτη. Καταλήγει όπως και το Ουσάκ στην κάτω τονική.
5. Το 5χορδο και το μακάμ Χουσεϊνί έχει νότα εισόδου την καθαρή πέμπτη της κλίμακας (η την εν γένει περιοχή της). Το μακάμ Χουσεϊνί όπως αναπτύσεται σε έκταση οκτάβας έχει ανοδική-καθοδική μελωδική κατεύθυνση και δεσπόζοντα φθόγγο την καθαρή πέμπτη ενώ η έκτη του βαθμίδα είναι υψωμένη. Καταλήγει όπως και το Ουσάκ στην κάτω τονική.
6. Το 5χορδο και το μακάμ Μουχαγιέρ έχει νότα εισόδου την πάνω τονική της κλίμακας (η την εν γένει περιοχή της). Το μακάμ Μουχαγιέρ όπως αναπτύσεται σε έκταση οκτάβας έχει μόνο καθοδική μελωδική κατεύθυνση και δεσπόζοντα φθόγγο την καθαρή πέμπτη ενώ η έκτη του βαθμίδα είναι υψωμένη. Καταλήγει όπως και το Ουσάκ στην κάτω τονική.
7. Και στα τέσσερα εν λόγω μακάμ η απόσταση της δεύτερης βαθμίδας από την πρώτη (κάτω τονική) είναι ελάσσων τόνος και όχι ημιτόνιο. Το ανθρώπινο αυτί αντιλαμβάνεται αυτήν την απόσταση σαν τόνο κάποιου είδους στις περισσότερες περιπτώσεις (εκτός αν ο ακροατής έχει σοβαρό ακουστικό πρόβλημα τονικής αστάθειας), επομένως μεταφέροντας αυτή την δεύτερη βαθμίδα στο συγκερασμένο σύστημα θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να μετατρέπουμε πάντα τον μαλακό ελάσσονα τόνο σε σκληρό μείζονα και ποτέ σε σκληρό ημιτόνιο. Η περίπτωση του σκληρού ημιτονίου προκύπτει συχνά μόνο στις καταληκτικές φράσεις μελωδιών και είναι καθαρή περίπτωση εμφανίσεως του μακάμ Κιουρντί. Εδώ λοιπόν οι Άραβες και εν συνεχεία οι Τούρκοι θεωρητικοί έχουν μεριμνήσει και έχουν δημιουργηθεί τέσσερα νέα υβριδικά μακάμ, αυτά με το πρόθεμα "Κιουρντιλί". Έτσι μπορούμε να μιλούμε ελεύθερα για μακάμ Κιουρντιλί-Ουσάκ, Κιουρντιλί-Μπεγιατί, Κιουρντιλί-Χουσεϊνί και Κιουρντιλί-Μουχαγιέρ, των οποίων το ρεπερτόριο τείνει να αυξάνεται καθώς με την πάροδο του χρόνου αποκτούν περισσότερη αυτονομία. Το άκουσμα του σκληρού 5χόρδου Κιουρντί αποτελεί ίσως μία μεγάλη αισθητική απαίτηση της Ανατολής και ο συνδυασμός και εισαγωγή του δεν σταματά με την οικογένεια ΟΥΣΑΚ. Ήδη συναντάται πολύ συχνά με το Χιτζάζ και το Χιτζασκιάρ.

Οι κύριες από τις παραπάνω τροπικές συμπεριφορές είναι ξεκάθαρες και πασίγνωστες στον Αραβικό και Οθωμανικό κόσμο και δεν βλέπω το λόγο γιατί εμείς σαν Έλληνες ακόμα μπερδευόμαστε με αυτές.
Η ταπεινή μου άποψη είναι ότι και πάλι φταίει το κράτος και η εκκλησία. (Και η εμμονή μας σε παρωχημένες βυζαντινίζουσες ορολογίες).
Εκτός από πασίγνωστες σαν τροπικές συμπεριφορές της ανατολικής Μεσογείου είναι και πανάρχαιες, βασισμένες σε 4χορδα και 5χορδα, σε εστώτες και σε μεταβλητούς φθόγγους. Ήδη από τον όγδοο αιώνα ο προαναφερθείς Al Farabi είχε συνειδητοποιήσει το χρέος του προς τους αρχαίους Έλληνες θεωρητικούς και τους απεύθυνε φόρο τιμής.
Κι' εμείς εδώ ακόμα μπουζουκολογούμε με τον Παγιάτη και τον Πολυκανδριώτη και με τις "θεωρητικές διατριβές" των.


:D
Τελευταία επεξεργασία από socrates σε 17 Ιουν 2014 06:13 pm, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.

Απάντηση

Επιστροφή σε “Συναυλίες - Εκδηλώσεις”