Ρυθμοί στα ρεμπέτικα τραγούδια

κλιμακες μακαμια δρομοι κλπ
Απάντηση
Μήνυμα
Συγγραφέας
Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

Ρυθμοί στα ρεμπέτικα τραγούδια

#1 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

Τελείωσα το πρώτο μέρος του κειμένου που γράφω σχετικά με τους ρυθμούς.

Έχοντας διαβάσει τις προηγούμενες ενδιαφέρουσες απόψεις παρακινήθηκα να προσπαθήσω όσο πιο συστηματικά και διεξοδικά μπορώ να συνεισφέρω στο θέμα με τους ρυθμούς. Επιθυμώ να λάβω διορθώσεις και παρατηρήσεις με προοπτική να βρεθεί κοινός τόπος επικοινωνίας και να γίνει ανταλλαγή γνώσεων. Το κείμενο που συνέταξα δεν στηρίζεται σε πηγές πέραν της προφορικής λαϊκής μουσικής παράδοσης όσον αφορά στους ρυθμούς ενώ για τα καθαρά θεωρητικά στοιχεία παραπέμπω στο βιβλίο του Μανώλη Καλομοίρη "Τα θεωρητικά της μουσικής", τεύχος πρώτο - Στοιχειώδης θεωρία, μουσικός και εκδοτικός οίκος Γαϊτάνου και στη "Θεωρία της Μουσικής" του Ιωάννη Δ. Χριστόφιλου, τάξη Πρώτη, Δεύτερη και Τρίτη, εκδόσεις Music Lovers.

Όλες οι θεωρητικές αναλύσεις του Α' Μέρους και οι ρυθμοί του Β' Μέρους έχουν περιοριστεί σε όσα αφορούν στα ρεμπέτικα τραγούδια και δεν επεκτείνονται σε ολόκληρη τη δυτική θεωρία και τους παραδοσιακούς ή λαϊκούς ρυθμούς.
Σημαντικές και καίριες επισημάνσεις και διορθώσεις έγιναν από τον Γιώργο Κούκο, τον οποίο ευχαριστώ ιδιαιτέρα.

Το κείμενο επιμερίζεται στις εξής ενότητες.:
Α' Μέρος
1.Εισαγωγή
2.Ήχοι - Νότες
3.Διάρκεια - Αξίες
4.Το Μέτρο
5.Σχέσεις Μέτρων
6.Πώς μετράμε με το πόδι
7.Ρυθμός
8.Αντιστοιχία Ρυθμού - Χορού - Στίχου - Μελωδίας
9.Πώς φτιάχνονται οι ρυθμοί
10.Πώς βρίσκουμε το Μέτρο
11.Πώς βρίσκουμε το Ρυθμό
12.Απλοποίηση

Β' Μέρος
Δεν έχει ολοκληρωθεί. Περιλαμβάνει (πιθανότατα) ανά μέτρο τους κυριότερους ρυθμούς που χρησιμοποιούνται στα ρεμπέτικα τραγούδια και μερικούς άλλους συγγενείς.

Θα δημοσιεύω κάθε σχεδόν κάθε ενότητα σε καινούριο post, λόγω του μεγάλου όγκου ορισμένων και κυρίως για να δίνεται ο απαραίτητος χρόνος για διάλογο ,διορθώσεις και επεξηγήσεις.

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#2 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

Προσπαθώ να γράφω όσο λιγότερα γίνεται και να υπάρχει στο κείμενο μία συνέχεια.

1.Εισαγωγή

Οι δρόμοι και ρυθμοί αποτελούν μαζί με το ύφος και τον τρόπο παιξίματος καθοριστικούς παράγοντες προσδιορισμού του μουσικού είδους και αντικείμενο διαφωνίας. Θεωρώ στόχο στην παράθεση απόψεων την ερμηνεία, αποκωδικοποίηση και κατανόηση των καταγεγραμμένων ρεμπέτικων τραγουδιών και όχι τη θεωρητική προσέγγιση και ανάλυση αυτή καθ' αυτή. Έτσι κατά τη γνώμη μου μας ενδιαφέρει περισσότερο ποιο ρυθμό ακούμε, ποιο είναι το μέτρο του και πώς παίζεται παρά πώς τον λένε. Η ονομασία των ρυθμών ας μην ξεχνάμε ότι εξαρτάται από τα ονόματα των χορών και υπάρχουν περιπτώσεις όπου δύο ή περισσότεροι χοροί έχουν τον ίδιο ρυθμό πχ. Συγκαθιστός, Σφαρλής και Καρσιλαμάς έχουν μέτρο 9/8 και ίδια δομή, αλλά διαφορετική ονομασία και βήματα ανάλογα με την περιοχή. Χοροί και ρυθμοί, στίχος και μελωδία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μουσικά στοιχεία και κινούνται παράλληλα στο μουσικό στερέωμα. Στην ουσία αποτελούν εκφάνσεις του ιδίου μέσου έκφρασης.

Η θεωρητική προσέγγιση των ρυθμών στα ρεμπέτικα τραγούδια έχει νόημα να αποκωδικοποιήσει και να καταγράψει τους μουσικούς νόμους που υπάρχουν στα τραγούδια και όχι να επιβάλλει πλαίσια κατανόησης και ερμηνείας στις δημιουργίες. Κατά αυτήν την έννοια πρώτα υπάρχουν τα τραγούδια και μετά τα αναλύει η θεωρία αν θέλουμε να καταλάβουμε το ύφος των ρεμπέτικων τραγουδιών. Η θεωρία έπεται της πράξης, αλλά αποτελεί απαραίτητο βοήθημα, παρέχοντας μεγαλύτερη κατανόηση, κοινό κώδικα επικοινωνίας, ευρύτερη κατηγοριοποίηση και διευκόλυνση στην απομνημόνευση και εκτέλεση των τραγουδιών.

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#3 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

2. Ήχοι - Νότες

Η γλώσσα - κώδικας επικοινωνίας της μουσικής στηρίζεται στους ήχους των οργάνων και της φωνής, οι οποίοι έχουν ορισμένο ύψος - οξύτητα. (Όταν το ύψος τους δεν είναι ορισμένο ονομάζονται θόρυβος ή κρότος και δεν ανήκουν στους μουσικούς ήχους). Αυτοί ονομάζονται μουσικοί φθόγγοι και όταν μεταφέρονται στο πεντάγραμμο με συγκεκριμένα σχήματα - σύμβολα, τα οποία υποδηλώνουν τη διάρκειά τους μετονομάζονται σε φθογγόσημα ή νότες. Τα χαρακτηριστικά τους είναι τρία:

1. το Ύψος - η Οξύτητα (ψηλότερα, χαμηλότερα). Στο πεντάγραμμο οι ψηλότεροι ήχοι γράφονται πιο ψηλά σε σχέση με τους χαμηλότερους εξού και ο ορισμός. Πρακτικά το ύψος επηρεάζει ευθέως ανάλογα και τον όγκο. Οι χαμηλότεροι ήχοι ακούγονται πιο γεμάτοι και συμπαγείς, ενώ οι ψηλότεροι πιο λεπτοί και διαπεραστικοί.
2. η Διάρκεια (πιο γρήγορα - πιο αργά). Ένας ήχος διαρκεί περισσότερο σε σχέση με κάποιον άλλο μέχρι να παιχτεί ο επόμενος (βλ. Διάρκεια)
3. η Ένταση (δυνατότερα - πιο σιγά). Είναι το πόσο δυνατά θα παιχτεί και άρα θα ακουστεί ένας ήχος (πχ. κρεσέντο)

Προσθέτω τρία ακόμα, τα οποία συνεπάγονται από τους ορισμούς της θεωρίας, αλλά και από τη λογική παρατήρηση της πράξης και κρίνονται πολύ σημαντικά για την αποφυγή παρερμηνειών.

4. η Σχετικότητα - η Εξάρτηση. Ένας μουσικός ήχος είναι ψηλότερος, γρηγορότερος ή δυνατότερος πάντα σε σχέση με κάποιον άλλο. Από μόνος του δεν είναι αυθύπαρκτος και προσδιορίσιμος ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του.
5. η Συνέχεια - η Επανάληψη: Μετά τον τελευταίο ήχο ενός ρυθμού θα παιχτεί ο πρώτος και έτσι προσδιορίζονται τα χαρακτηριστικά και του τελευταίου ήχου.
6. η Δύναμη - η Δυναμική: (ισχυρές θέσεις και ασθενείς θέσεις στους ρυθμούς) Οι ισχυρές θέσεις παίζονται με χαμηλότερου ύψους νότες από όλα τα ρυθμικά όργανα (ακόμα και από τα κρουστά) για περισσότερο όγκο και συμβολίζονται στο κείμενο με dum (συνήθως κε με μεγαλύτερη ένταση, δηλαδή πιο δυνατά) Οι ασθενείς θέσεις αντίθετα παίζονται με υψηλότερες νότες και συμβολίζονται με tek (συνήθως με μικρότερη ένταση, δηλαδή πιο σιγά)

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#4 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

3.Διάρκεια - Αξίες

Η διάρκεια των μουσικών ήχων αποτυπώνεται στην παρτιτούρα με την αξία των φθογγόσημων. Για να αποδοθούν οι αξίες χρησιμοποιείται για την κάθε μία και ένα σχήμα - σύμβολο. Τα σύμβολα είναι συνολικά επτά και ταξινομήθηκαν από τη μεγαλύτερη προς τη μικρότερη διάρκεια:

Εικόνα

Οι υποδιαιρέσεις τους είναι οι εξής:

Εικόνα

Τα όγδοα, δέκατα έκτα, τριακοστά δεύτερα και εξηκοστά τέταρτα για καλύτερη οπτική ανάγνωση και για συντομία στο γράψιμό τους, ενώνονται μεταξύ τους με 1, 2, 3 και 4 γραμμές αντίστοιχα. Έχουμε περιθώριο να ενώσουμε από δύο και πάνω

Εικόνα

Εικόνα

Εικόνα

Εικόνα

Εικόνα
Τελευταία επεξεργασία από Νίκος Τριήρης σε 31 Οκτ 2007 09:14 pm, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#5 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

Συγγνώμη για το μεγάλο μέγεθος των φωτογραφιών. Όπως καταλαβαίνετε είμαι αρχάριος με την τεχνολογία. Μόλις βρω χρόνο θα προσπαθήσω να τις κάνω πιο μικρές.

Οι Παύσεις

Η παύση σε ένα μέρος του κομματιού δηλώνει το χρόνο κατά τη διάρκεια του οποίου σταματάμε να παίζουμε. Η διάρκειά τους είναι ανάλογη της διάρκειας - αξίας των φθογγόσημων και το πλήθος τους ίδιο (ίσο). Ο συμβολισμός τους σε σχέση με τις αξίες των φθόγγων είναι ο ακόλουθος:

Εικόνα

Οι παύσεις στους ρυθμούς παίζουν ρόλο στο ηχητικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι έχουμε τέσσερις συνεχόμενους χτύπους όγδοων. Τα 4/8 ισοδυναμούν σε διάρκεια με 8/16 (βλ. Σχέσεις Μέτρων, Ίδιο - Ισάξιο) Αν δεν υπάρχουν παύσεις τότε και οι τέσσερις όταν παιχτούν θα συνεχίσουν να ακούγονται μέχρι τον επόμενο. Αν βάλουμε μία παύση μετά από κάθε χτύπημα τότε ο ήχος θα κόβεται και θα είναι πιο απότομος και στακάτος. Ενδεικτικά σκεφτείτε ένα Χασάπικο. Στην πρώτη περίπτωση ακούγεται πιο γεμάτο, ενώ στη δεύτερη κοφτό και απότομο. Φυσικά η συνολική διάρκεια παραμένει η ίδια.

1ο.....2ο.....3ο.....4ο.....5ο.....6ο.....7ο.....8ο.....1ο (δέκατα έκτα) χωρίς παύσεις
Dum...........tek...........dum...........tek.............

Και οι τέσσερις χτύποι διαρκούν μέχρι δύο επόμενους, δηλαδή ο 1ος μέχρι τον 3ο, ο 3ος μέχρι τον 5ο, ο 5ος μέχρι τον 7ο και ο 7ος μέχρι τον 1ο. Ο κάθε χτύπος έχει αξία δύο δέκατα έκτα (2/16) και με απλοποίηση ένα όγδοο (1/8).

1ο......2ο......3ο......4ο......5ο......6ο......7ο......8ο (δέκατα έκτα) με παύσεις
dum...π/16...tek....π/16...dum...π/16.....tek...π/16 , όπου π/16=παύση δέκατου έκτου

Εδώ ο κάθε χτύπος διαρκεί ένα δέκατο έκτο (1/16) και άρα είναι δύο φορές πιο σύντομος στη διάρκεια με αποτέλεσμα ο ρυθμός να ακούγεται πιο κοφτός. Η συνολική διάρκεια παραμένει η ίδια και στις δύο περιπτώσεις. Η διαφορά είναι ότι στη δεύτερη κάθε ένα όγδοο από τα συνολικά 4 αναλύεται σε δύο δέκατα έκτα (βλ. Διάρκεια - Αξίες), όπου ακούγεται μόνο το πρώτο, αφού στο δεύτερο έχουμε παύση.
Τελευταία επεξεργασία από Νίκος Τριήρης σε 02 Νοέμ 2007 09:22 pm, έχει επεξεργασθεί 1 φορά συνολικά.

Νίκος Α. Πολίτης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 170
Εγγραφή: 30 Μαρ 2005 08:39 pm
Τοποθεσία: Αθήνα

#6 Δημοσίευση από Νίκος Α. Πολίτης »

Νίκο, χαρά στο κουράγιο σου, μπράβο! Περιμένω με ενδιαφέρον τα κομμάτια που θα ξεσηκώσουν (φαντάζομαι) συζητήσεις, ελπίζω όχι ατέρμονες αλλά εποικοδομητικές.
Νίκος Α. Πολίτης

Άβαταρ μέλους
socrates
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 438
Εγγραφή: 21 Οκτ 2006 11:31 pm
Τοποθεσία: the other side of nowhere

#7 Δημοσίευση από socrates »

So far, so good και συγχαρητηρια για την προσπαθεια Νικο! Εξηγησε μου ομως κατι: Η Πραγματεια σου τιτλοφορειται "Ρυθμοι στα Ρεμπετικα Τραγουδια". Θεωρεις αναγκαιο να καλυψεις το θεμα σε τοσο πρωταρχικο επιπεδο, οπως βασικες υποδιαιρεσεις και χρονικες αξιες; Υποτιθεται οτι οσοι μπορουν να παρακολουθησουν μια θεωρητικη παρουσιαση των ρεμπετικων ρυθμων εχουν ηδη αυτες τις γνωσεις, και οσοι δεν τις εχουν, δεν εχουν αρκετο χρονο να τις αποκτησουν μεχρι να αρχισει το κυριως θεμα, δηλ. οι ρεμπετικοι ρυθμοι.
Εν τουτοις, η εισαγωγη σου στο θεμα των βασικων υποδιαιρεσεων του μουσικου χρονου ειναι πληρης και διαυγης, (ελπιζω οτι θα καλυψεις και τριηχα διαφορων αξιων αργοτερα, καθως επισης και τις παλιες χρονικες αξιες 16ου αιωνα στις οποιες αναφερθηκε καπου ο Isipap), ωστε με αυτην την πληροτητα θα μπορουσε να γινει ενα κοματι βασικης θεωρητικης καταρτησης για το wiki, οπως επιθυμουν αρκετοι θαμωνες. Μιλω για μια κατηγοριοποιηση και ταξινομιση βασικης θεωρητικης γνωσεως για το wiki, στην οποια θα ηταν καλο να προσφερουν οσοι μπορουν και θελουν. Οσο για την παραπανω βασικη εισαγωγη σε σχεση με το αρθρο σου, υποθετω οτι οι βασικες γνωσεις που δινει μπορουν να αντληθουν απο τους ενδιαφερομενους απο την βιβλιογραφια που παρεθεσες στην αρχη του.
Περιμενω με ενδιαφερον τη συνεχεια, και παλι μπραβο!

Απάντηση

Επιστροφή σε “Οργανοπαιξία-Μουσική Θεωρία”