Ρυθμοί στα ρεμπέτικα τραγούδια

κλιμακες μακαμια δρομοι κλπ
Απάντηση
Μήνυμα
Συγγραφέας
Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#36 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

2. ΧΑΒΑ(Σ) (μεταγενέστερα Oriental):

Είναι συνδυασμός του ρυθμικού σχήματος Αράπικο Τσιφτετέλι 4/8 (=8/16) (Τσάμικος + 2) + μετρικό σχήμα 1(/8) + μετρικό σχήμα 1(/8) + μετρικό σχήμα 2(/8). Επομένως έχουμε 8/16 + 2/16 + 2/16 + 4/16 = 16/16 με την ακόλουθη διάταξη:

(16/16)
....1ο....2ο...3ο....4ο....5ο....6ο....7ο....8ο....9ο....10ο....11ο....12ο....13ο....14ο....15ο....16ο....
..dum.._-t....tek...tek..tek..dum..tek..........dum...........dum.............tek................................


Παρατηρούμε ότι σε σχέση με το Αράπικο Τσιφτετέλι δεν παίζεται το τελευταίο (8ο) δέκατο έκτο. Επίσης έχουμε αντιστροφή δυναμικής στο 2, 5ο, 6ο και 7ο δέκατο έκτο. Αυτές οι αντιστροφές δυναμικής αποτελούν παραλλαγή του Χαβά, που ίσως να είναι και η πιο διαδεδομένη ανάμεσα σε πάρα πολλές άλλες. Επίσης το άκουσμα του Χαβά επιβάλλει κοφτό και απότομο παίξιμο, επομένως είναι ορθότερο να μπουν παύσεις σε όλα τα σημεία που δεν έχουμε χτύπο. Αρκετές φορές το 3ο δέκατο έκτο αναλύεται σε δύο τριακοστά δεύτερα.
Δεν συνηθίζεται κάποια πιο γρήγορη παραλλαγή του ρυθμού πχ σε μέτρο 8/16.

Η Εγγύς Ανατολή θεωρείται τόπος γέννησης και ανάπτυξης του ρυθμού αυτού. Ο Χαβάς συναντάται κυρίως σε μανέδες και ταξίμια με ρυθμό τα οποία παίζονται σε αρκετές περιπτώσεις από ένα ούτι που κρατάει χωρίς εναλλαγές το ρυθμό και ένα βιολί παίζει ταξίμι. Υπάρχει και η άποψη ότι σε αυτόν τον τρόπο παιξίματος οφείλονται οι εκφράσεις “Ο ένας το χαβά του κι άλλος το βιολί του” και “Το χαβά (βιολί) του αυτός” ή “ Αυτός;...το βιολί (χαβά) του!”.

Η φιλοσοφία του Χαβά στηρίζεται στο ότι χωρίζεται σε δύο μέρη 8/16 + 8/16 τα οποία λειτουργούν ανεξάρτητα και μπορεί να αποτελούν δύο ρυθμούς ή δύο παραλλαγές του ίδιου ρυθμού αρκεί να έχει μέτρο 8/16 = 4/8.

Ο Χαβάς ως νοοτροπία και ηχητικό αποτέλεσμα στηρίζεται στις αυτοσχεδιαστικές προσεγγίσεις - προτάσεις των οργανοπαιχτών γύρω από το Τσιφτετέλι, το οποίο είναι συγκεκριμένος ρυθμός. Αντίθετα ο Χαβάς δεν έχει ένα σταθερό μοτίβο παρά μόνο επικρατέστερες παραλλαγές σε σχέση με άλλες. Χρησιμοποιεί συνήθως ποικίλλα μουσικά στοιχεία, όπως αντιχρονισμό (κόντρες), παύσεις μικρές και μεγάλες σε διάρκεια, αντιστροφή τονισμού κ.ά.

Το Τσιφτετέλι ως ρυθμός έχει ομοιότητες με όλα τα είδη Μπάλου, όλα τα είδη του Συρτού, τον Ηπειρώτικο Πωγωνίσιο και πολλούς άλλους ρυθμούς και έτσι οι αυτοσχεδιασμοί γύρω από το Τσιφτετέλι επικοινωνούν και εμπεριέχουν τμήματα ή και αυτούσιους άλλους ρυθμούς. Έτσι σε κάθε μέρος (8/16) του Χαβά υπάρχουν αναρίθμητες δυνατότητες παιξίματος.

Ένας τρόπος για να “ανακαλύπτουμε” αυτές τις δυνατότητες είναι η συγχώνευση του ίδιου ρυθμού (βλ. Μαντηλάτο), η ένωση του ίδιου ρυθμού (2 γρήγορα μέτρα με ένα αργό, βλ. Τσιφτετέλι), η ένωση δύο ρυθμών, η χρησιμοποίηση ρυθμών που μπορούν να κατασκευαστούν με το σκεπτικό που έχει αναλυθεί στην ενότητα “Πώς κατασκευάζονται οι ρυθμοί”, αλλά και στην αρχή κάθε κατηγορίας ρυθμών (πχ πεντάσημοι κλπ) και δεν χρησιμοποιούνται πχ. Εναλλακτικός Μπάλος + μετρικό σχήμα 1 = πεντάσημος ρυθμός. Επίσης βλ. "Πώς φτιάχνονται οι εννιάσημοι 4ος δυνατός τρόπος".

Στις παρτιτούρες γράφεται συνήθως σαν τσιφτετέλι ή oriental Τσιφτετέλι και έχει μέτρο 2/4 και συχνότερα 4/4.

Ως χορός είναι γυναικείος, σαγηνευτικός με έντονο το ερωτικό στοιχείο και συνήθως χορεύεται από μία χορεύτρια μόνο. Η διαφορά με το Τσιφτετέλι είναι ότι αποπνέει περισσότερο το "ονειρικό" και το στοιχείου του πόθου και είναι σαφώς πιο αργό με έμφαση λιγότερο στο κέφι και το ξεφάντωμα και περισσότερο στην αποπλάνηση των αισθήσεων. Ο αυθεντικός χορός της κοιλιάς χορεύεται υπό την μουσική υπόκρουση σε ρυθμό Χαβά και οι φιγούρες επαναλαμβάνονται ανά οχτώ χτύπους. Είναι έντονα αυτοσχεδιαστικός χορός και πέρα από κάποιες βασικές φιγούρες η κάθε χορεύτρια τον αποδίδει σύμφωνα με τη δική της φαντασία. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα πόδια παραμένουν ακίνητα στο πάτωμα για μεγάλα χρονικά διαστήματα και η έμφαση δίνεται στα χέρια, στο λαιμό και στη μέση.

Παραδείγματα:
ταξίμι του Παπαϊωάννου “Όταν παίζει το μπουζούκι” από το cd “Οι μεγάλοι δεξιοτέχνες Νο 1”
Μανές Ουσάκ Νεβά Γκαζέλ (με τον Τούρκο τραγουδιστή Μαχμούτ)
Μανές "Αν είχε ο χάρος δυό παιδιά" με Στράτο Παγιουμτζή (νέα εκτέλεση μετά το 1955)
Μανές "Αν ήταν τρόπος να παιρνες" με τον Αραπάκη
Μανές "Από τον κόσμο έλειψε" με τον Αντώνη Νταλγκά
Μανές "Ψεύτη ντουνιά και άπιστε" με την Μαρίκα Καναροπούλου ή Τουρκαλίτσα το 1938.

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#37 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

ΕΝΝΙΑΣΗΜΟΙ

Στους εννιάσημους οι επιλογές αρχίζουν να αυξάνονται δραματικά. Αυτό συμβαίνει διότι όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμητής τόσο αυξάνουν και οι δυνατοί τρόποι κατασκευής του. Εκτός από αυτό όμως υπάρχει και ένας ακόμα τρόπος κατασκευής ενός ρυθμού, ο οποίος δεν συνηθίζεται και γι αυτό αναφέρεται σε αυτό το σημείο κυρίως για θεωρητικούς λόγους και ως σημείο αφετηρίας για προσωπική εξερεύνηση και αναζήτηση νέων ρυθμών. Είναι ο συνδυασμός ρυθμικών σχημάτων με διαφορετικό παρονομαστή και επομένως ταχύτητα και αναλύεται παρακάτω (βλ.δυνατός τρόπος Νο 4). Στα ρεμπέτικα και τα παραδοσιακά τραγούδια αν γίνει συνδυασμός ρυθμικών σχημάτων θα γίνει μόνο με ρυθμούς που έχουν ίδιο παρονομαστή.

Ένα άλλο σκεπτικό είναι ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο αντιμετώπισης των αξιών ορισμένων ρυθμών προκειμένου να τα ενσωματώσουμε σε έναν νέο δικό μας. Περισσότερο προσφέρονται ρυθμοί που αποτελούνται από τα ίδια μετρικά σχήματα, πχ Βαλς και Ζωναράδικος (μετρικό σχήμα 3). Το σκεπτικό αναλύεται παρακάτω (βλ.δυνατός τρόπος Νο 5)

Οι δυνατοί τρόποι για να κατασευαστεί ένας εννιάσημος ρυθμός είναι οι εξής:

1. Με συνδυασμό μόνο μετρικών σχημάτων: 3+3+3 ή 3+2+2+2 ή 2+3+2+2 ή 2+2+3+2 ή 2+2+2+3

2. α) Ρυθμικά σχήματα αυτούσια εαν υπάρχουν ή β) με συνδυασμό μόνο ρυθμικών σχημάτων ή γ) ρυθμικό σχήμα + συμδυαδμό ρυθμικών και μετρικών σχημάτων δηλαδή
ρυθμικό σχήμα + ρυθμικό σχήμα + μετρικό σχήμα

α) Δεν γνωρίζω αυτούσιο εννιάσημο ρυθμικό σχήμα

β) Δεν γνωρίζω συνδυασμό ρυθμικών σχημάτων που να παράγουν εννιάσημο. Θα μπορούσε όμως να είναι ένας ρυθμός με μέτρο 4/8 (=2/4 = 8/16) + ρυθμικό πεντάσημο (εαν υπάρχει) = 9/8

γ) πχ.: Τσιφτετέλι 4/8 + Εναλλακτικός Μπάλος 4/8 + 1/8 = 9/8 ή
Εναλλακτικός Συρτός + Πατινάδα + 1/8 = 9/8

3. Με συνδυασμό ρυθμικού και μετρικών σχημάτων (σε σχέση με το 2γ εδώ εμπλέκεται μόνο ένας ρυθμός) ως εξής:

1 μέτρο ενός ρυθμού (8/8) + μονάδα πχ.
Χασάπικος 8/8 + 1/8 = 9/8
Χαβάς 8/8 + 1/8 = 9/8

2 μέτρα ενός ρυθμού με μέτρο (8/16 = ) 4/8 (= 2/4) συν τη μονάδα πχ.
Μπάλος 4/8 + Μπάλος 4/8 + 1/8 = 9/8 ή

1 μέτρο ενός ρυθμού με μέτρο (8/16=) 4/8 (=2/4) συν ένα μετρικό πεντάσημο πχ.
Συρτός 4/8 + μετρικό πεντάσημο (2+3 ή 3+2) 5/8 = 9/8

4. Συνδυασμός ρυθμικών σχημάτων με διαφορετικό παρονομαστή:

2 μέτρα της γρήγορης ταχύτητας ενός ρυθμού είναι ισάξια με ένα της αργής. Επομένως οι παραπάνω συνδυασμοί μπορούν να προεκταθούν με το σκεπτικό ότι μπορούν να συνυπάρχουν στο ίδιο μέτρο αυτούσια ρυθμικά σχήματα στη γρήγορη ταχύτητα με άλλα στην αργή πχ.

Γρήγορος Τσιφτετέλι 8/16 + Αργός Συρτός 8/8 (=16/16) + μετρικό 2/16 + Αργό μετρικό πεντάσημο (3+2) 10/16 = 36/16 = 18/8 = 9/4
Οι συνδυασμοί εδώ είναι πάρα πολλοί.

5. Διαφορετική αντιμετώπιση αξιών υπάρχοντων ρυθμών και εσωμάτωση τους σε ένα συνδυασμό:

Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το μετρικό σχήμα 3 ως τρίηχο. Έτσι εαν χρησιμοποιήσουμε το Βαλς ως συστατικό ρυθμό ενός εννιάσημου έχουμε δύο δυνατότητες:
Να το αντιμετωπίσουμε ως 12/16 = 6/8 = 3/4 (ή στην πιο αργή του μορφή ως 12/8 = 6/4) οπότε ένας πιθανός συνδυασμός με Βαλς που να παράγει εννιάσημο ρυθμό είναι: Βαλς 12/8 + 6/8 με οποιοδήποτε συνδυασμό (πχ. Τσάμικος 6/8) = 18/8 = 9/4 ή
να εκλάβουμε ως τρίηχα κάθε τρεις χτύπους του Βαλς, που σημαίνει ότι αν παίξουμε αργό Βαλς 12/8 και ανά τρία δέκατα έκτα τρίηχο, θα έχουμε συνολικά 4 τρίηχα με αξία 2/8 το καθένα και με συνολική αξία 8/8. Ένας πιθανός συνδυασμός είναι 8/8 με τον τρόπο που αναφέρθηκε + μονάδα 1/8 = 9/8
Εαν το Βαλς έχει ρυθμό 12/16 και χρησιμοποιήσουμε το σκεπτικό με τα τριηχα θα έχουμε συνολική αξία 4 x 2/16 (=1/8) = 4/8 (=2/4)
Με το ίδιο σκεπτικό μπορούμε να πράξουμε αντίστοιχα και για τον Ζωναράδικο.

Ανάλογη αντιμετώπιση μπορούμε να έχουμε και με πεντάηχα, εξάηχα, επτάηχα κλπ. στους ρυθμούς που αποτελούνται από συδυασμό μετρικών σχημάτων πχ. Χασάπικος, Χασαποσέρβικος, Καλαματιανός, Ράϊκο(ς), Μαντηλάτος κ.ά. Σύμφωνα με τη θεωρία ένα, πεντάηχο, εξάηχο και επτάηχο μίας αξίας (πχ. όγδοου, δηλαδή 5/8, 6/8, 7/8) ισοδυναμεί με 2 χτύπους της ίδιας αξίας (πχ. 2/8, 2/8, 2/8 αντίστοιχα) ή 1 χτύπο της αμέσως μεγαλύτερης αξίας (πχ. 1/4, 1/4 και 1/4 αντίστοιχα)

Νίκος Α. Πολίτης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 170
Εγγραφή: 30 Μαρ 2005 08:39 pm
Τοποθεσία: Αθήνα

#38 Δημοσίευση από Νίκος Α. Πολίτης »

Μια και βλέπω πως ολοκληρώθηκε το κομμάτι για τους οκτάσημους, να προσθέσω και εγώ ότι ξέρω:

Όπως σωστά γράφεις, Νίκο, εκτός από το προφανές σχήμα 2+2+2+2, υπάρχουν και τα 3+3+2, 3+2+3, 2+3+3.

Για το πρώτο, δεν έχω ακούσει τίποτα. Για το 3+2+3 υπάρχουν κάποια λίγα ηπειρώτικα, πολύ ενδιαφέροντα. Αυτή τη στιγμή θυμάμαι «το μαύρο το μαντήλι». Δυστυχώς δεν μπορώ να το παρουσιάσω ακριβώς όπως το κάνεις εσύ, αλλά θα προσπαθήσω όπως μπορώ: Ξεκινάει με άρση, ελλιπές μέτρο δηλαδή, ένας κτύπος (σε παρένθεση), και συνεχίζει με τα μέτρα κανονικά: (1) 3+2+3 3+2+3 κλπ. κτύποι.

Tek(=1) dum tek tek(=3) dum tek(=2) dum tek tek(=3) dum tek tek/ dum tek /dum tek tek κλπ.
Το (=1) μαύ- ρο -ο (=3) το – ο (=2) μα – α – αν (=3) ντή – λι κα- (=3) λέ – ε (=2) μου – ου, το (=3) μαύ- ρο – ο (=3) το – ο (=2) μα - α – αν (=3) ντή – η – η (=3) λι – ι (=2) . - . – Το (=3) μαύ – ρο – ο (3) +2+3 κλπ. (τελείες = παύση).

(Το μαύρο το μαντήλι καλέ μου, που βάζεις στα μαλιά, που βάζεις στα μαλιά, να μην το ξαναβάλεις καλέ μου, λωλαίνεις τα παιδιά).

Στη μορφή 2+3+3 ξέρω ένα ανατολικής Μακεδονίας, λέγεται «έχασα μαντήλι, μ’ εκατό φλουριά», ναι, οι γνωστοί στίχοι, αλλά στον ασυνήθιστο αυτό ρυθμό:

Dum tek (=2) dum tek tek (=3) dum tek tek (=3) dum tek/ dum tek tek /dum tek tek κλπ.

Έ-χα- (=2) σα μα- αν (=3) ντή –λι, μοϊ (=3) έ – χα- (=2) σα μα – αν- (=3) ντή-λι –ι (3) Ε-χα- (2) σα μα-αν (=3) κλπ.

(έχασα μαντήλι μοϊ, έχασα μαντήλι, έχασα μαντήλι μοϊ, μ’ εκατό φλουριά, μ’ εκατό φλουριά. Μού ‘πανε πως το ‘βρε μια νοικοκυρά κλπ.)

Βέβαια, χωρίς ηχητικό παράδειγμα δεν είναι καθόλου εύκολο να παραστήσεις αυτό που ξέρεις, ελπίζω να σας έδοσα να καταλάβετε αυτό που εγώ καταλαβαίνω.
Νίκος Α. Πολίτης

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#39 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

Πολύ ενδιαφέροντα Νίκο!

Δεν γνωρίζω αυτούς τους ρυθμούς ούτε τους έχω ακούσει ή ίσως προσέξει. Αν μπορείς βρες και τα ονόματά τους. Τα παραδείγματα που παρέθεσες τουλάχιστον σε μένα είναι κατανοητά.

Υπάρχουν πάρα πολλοί ρυθμοί και ιδιαίτερα χοροί. Αυτοί που παραθέτω έχουν σχέση με τα ρεμπέτικα τραγούδια είτε άμεση είτε έμεση πχ. ο Μαντηλάτος είναι παραδοσιακός ρυθμός, όμως υπάρχουν κάποια ρεμπέτικα (ή που προσεγγίζουν το ρεμπέτικο ύφος) τραγούδια που έχουν γραφτεί σε αυτό το ρυθμό. Έτσι έχουν μείνει εκτός κειμένου οι υπόλοιποι ρυθμοί για τους οποίους δεν έχω ακούσει κάποιο ρεμπέτικο τραγούδι.
Κάθε πληροφορία είναι χρήσιμη πάντως και ευπρόσδεκτη.

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#40 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

1. ΠΑΛΙΟ(Σ) ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ(Σ):

Αποτελεί συνδυασμό 2 μέτρων ρυθμικού σχήματος και της μονάδας.
Σχηματίζεται από δύο μέτρα Γρήγορου Μπάλου 4/8 (=8/16) + 4/8 (=8/16) συν τη μονάδα 1/8(=2/16):

8/16 + 8/16 + 2/16 = 18/16
..1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o..9o.10o11o12o13o14ο15ο16o17ο18o..
..1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o.|1o..2o..3o..4o..5o..6o.7o..8o.1o..2o..
.dum.....tek.tek.dum......tek.......dum....tek.tek.dum.....tek......tek.......

Η διάταξη σε όγοδα είναι η εξής:
4/8 + 4/8 + 1/8 = 9/8
..1o.......2o........3o.........4o.......5o.........6o........7ο.......8o.......9o.......
.dum....tek-tek..dum.......tek.....dum.....tek-tek...dum....tek......tek......

Εάν είχαμε δύο μέτρα Αργού Μπάλου 8/8 + τη μονάδα 1/8 θα προέκυπτε Παλιό Ζεϊμπέκικο με μέτρο 9/4, το οποίο θα ήταν 2 φορές πιο αργό. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ακόμα και τα αργά τραγούδια προσεγγίζουν περισσότερο τα όγδοα παρά τα τέταρτα. Ωστόσο αν μετά την καταγραφή σημαντικού μέρους των ρεμπέτικων τραγουδιών και τη διαπίστωση του εύρους της ταχύτητας των αξιών που παίζονται συναντήσουμε ένα πολύ αργό τραγούδι οφείλουμε να δεχτούμε το μέτρο 9/4 ως πιο ακριβές.
Φυσικά στην παρτιτούρα έχουμε τη δυνατότητα να γράψουμε ένα γρήγορο Ζεϊμπέκικο με μέτρο 9/4 για λόγους καλύτερης οπτικής ανάγνωσης αφού τα όγδοα επιβάλλουν να ονομάσουμε το 3ο και το 4ο δέκατο έκτο κάθε μέτρου του Μπάλου δέκατα έκτα, τα οποία “μαυρίζουν” από πλευράς εμφάνισης μία παρτιτούρα.
Αντιμετωπίζοντας όλους τους ρυθμούς στα ρεμπέτικα τραγούδια συνολικά και καταγράφοντας την ταχύτητα των αξιών μορούμε να πούμε ότι o Παλιός Ζεϊμπέκικος έχει όγδοα (αργοί χτύποι) και δέκατα έκτα (γρήγοροι χτύποι)
Εαν δεν δεχτούμε το σκεπτικό της ολοκλήρωσης των μουσικών και λεκτικών φράσεων ανά εννέα χτύπους έχουυμε τη δυνατότητα να απλοποιήσουμε το μέτρο κατά βούληση και να το γράψουμε μέχρι και 3/4, το οποίο δεν θα είναι φυσικά ζεϊμπέκικο. Η λογική της απλοποίησης δύναται να εφαρμοστεί σε όλους τους ρυθμούς που έχουν παρονομαστή πολλαπλάσιο του 3. Επίσης εαν δεν θεωρήσουμε σωστή την εφαρμογή της σε έναν εννιάσημο θα πρέπει να μην την εφαρμόσουμε και στους υπόλοιπους ρυθμούς και να δεχτούμε το σκεπτικό της σταθερής περιοδικής ολοκλήρωσης για τον προσδιορισμό του αριθμητή του μέτρου ενός ρυθμού.

Έχοντας υπόψη όμως την τεχνοτροπία του παιξίματος της κιθάρας σε τραγούδια με Ζεϊμπέκικο ρυθμό μπορούμε να διαπιστώσουμε μία τάση να παίζονται κοφτά και απότομα, δηλαδή με παύσεις δέκατου έκτου στα κενά, δηλαδή στο 2ο, 6ο, 8ο, 10ο, 14ο,16ο και 18ο δέκατο έκτο. Επομένως το μέτρο που αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το ρυθμό είναι τα 18/16

Ως χορός το Παλιό και το Πεταχτό (Νέο) Ζεϊμπέκικο χαρακτηρίζονται από ελευθερία βημάτων και κινήσεων πάντα όμως σε ορισμένα πλαίσια τα οποία δεν είναι του παρόντος. Υπάρχει βέβαια και το Κουλουριώτικο Ζεϊμπέκικο, το οποίο προσεγγίζεται καλύτερα από το Πεταχτό Ζεϊμπέκικο και έχει συγκεκριμένα βήματα. Είναι γεγονός ότι ο χορευτής παρόλο που έχει την ελευθερία να αυτοσχεδιάσει στα βήματα επαναλαμβάνει πάντοτε τις φιγούρες ανά εννέα χρόνους.
Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο (“Ρεμπέτικη Ανθολογία”) στους παλαιότερους ρεμπέτες και μάγκες άρεσε πάρα πολύ ο Ζεϊμπέκικος χορός, στον οποίο ο χορευτής δεν έκανε καθόλου σχεδόν βήματα, αλλά έμενε σε ένα σημείο σταθερός και κουνούσε μόνο τα χέρια, άλλοτε κάνοντας βήματα επί τόπου και άλλοτε λυγίζοντας τα γόνατα
Ένα άλλο στοιχείο που ξεχωρίζει έναν καλό χορευτή είναι αν δίνει έμφαση με τις κινήσεις και τα βήματά του στις ισχυρές θέσεις του ρυθμού και στη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στον Παλιό και στον Πεταχτό Ζεϊμπέκικο στο 2ο, 3ο, 10ο και 11ο δέκατο έκτο.

Παραδείγματα (προσπάθησα να επιλέξω τραγούδια σε διάφορες ταχύτητες):
ο Δερβίσης (1/8=118 άρα 1/4=59)
Αλάνα Πειραιώτισσα (1/8=98 άρα 1/4=49)
Εφουμέρναμ’ ένα βράδυ (1/8=110 άρα 1/4=55)
Η βλάμισσα (1/8=80 άρα 1/4=40)
Αρώστησα στα ξένα μακριά σου (1/8=70 άρα 1/4=35). Το κομμάτι αυτό ίσως να προσεγγίζει λόγω της ταχύτητάς του περισσότερο τα τέταρτα παρά τα όγδοα. Πρέπει να προηγηθεί η καταγραφή πολλών τραγουδιών για να είμαστε σίγουροι.
Το πορτοφόλι (1/8=90 άρα 1/4=45)

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#41 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

2. ΠΕΤΑΧΤΟ (ή ΝΕΟ) ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ:

Εαν παίξουμε δύο μέτρα Τσιφτετέλι 8/16 αντί για Μπάλο και προσθέσουμε τη μονάδα 1/8 (=2/16) θα προκύψει το Πεταχτό Ζεϊμπέκικο. Ονομάστηκε αργότερα Νέο, διότι αποτελεί την συντριπτική πλειοψηφία των Ζεϊμπέκικων στις μεταγενέστερες των ρεμπέτικων τραγουδιών συνθέσεις, μέχρι σήμερα.

8/16 + 8/16 + 2/16 = 18/16
..1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o..9o.10o11o12o13o14ο15ο16o17ο18o....
..1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o.|1o...2o.3o..4o..5o..6o.7o..8o.1o..2o....
dum.tek......tek.dum.......tek......dum.tek....tek.dum.....tek.....tek........

Η διάταξη σε όγοδα είναι η εξής:
4/8 + 4/8 + 1/8 = 9/8
..1o.......2o........3o..........4o.......5o........6o......7o.......8o.......9o.........
dum-tek.tek.....dum.........tek…dum-tek....tek...dum......tek......tek.......

Αν συναντήσουμε ένα κομμάτι με τη μισή ταχύτητα θα έχει μέτρο 9/4 και με τη διπλάσια 9/16.

Για την τεχνοτροπία παιξίματος, τις παρτιτούρες και το χορό ισχύουν όσα αναφέρθηκαν στον Παλιό Ζεϊμπέκικο.

Παραδείγματα:
Για αυτά τα μαύρα μάτια σου (1/8=96 άρα 1/4=48)
Για μια ξανθούλα (Τραγούδια όμορφα θα πω με φίνο μπουζουκάκι) (1/8=110 άρα 1/4=55)
Θα γυρίσεις κάποιο δείλι (1/8=82 άρα 1/4=41)
Ο κουμαρτζής (Όταν στο κλόμπι ανεβώ βρ’ αμάν αμάν) (1/8=130 άρα 1/4=65)
Παλάτια χρυσοστόλιστα (ξεκινάει από 1/8=84 άρα 1/4=42 και φτάνει στο 1/8=100 άρα 1/4=50)

Άβαταρ μέλους
Νίκος Τριήρης
More than 150 posts user.
Δημοσιεύσεις: 286
Εγγραφή: 13 Σεπ 2007 12:43 pm
Τοποθεσία: Αθήνα, Χολαργός

#42 Δημοσίευση από Νίκος Τριήρης »

3. ΜΙΚΤΟ(Σ) ΠΑΛΙΟ(Σ) και ΠΕΤΑΧΤΟ(Σ) ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ(Σ):

O Μικτός Ζεϊμπέκικος είναι κατά μία έννοια τεχνοτροπία παιξίματος και κατά μία άλλη ρυθμός.

Ως ρυθμός προκύπτει με ένωση Παλιού και Νέου Ζεϊμπέκικου σε ένα μέτρο. Το ίδιο αποτέλεσμα θα προκύψει αν παίξουμε δύο μέτρα Πωγωνίσιου 8/16 (=4/8) και προσθέσουμε τη μονάδα 1/8 (=2/16):

8/16 + 8/16 + 2/16 = 18/16

.....1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o..9o..10o.11o.12o13o14ο15ο16o17ο18o..
.....1o..2o..3o..4o..5o..6o...7o..8o.|1o...2o…3o..4o..5o..6o..7o..8o.1o...2o..
...dum.tek.tek.tek.dum......tek......dum.tek.tek.tek.dum.....tek......tek.......

Η διάταξη σε όγδοοα είναι η εξής:
4/8 + 4/8 + 2/8 = 9/8
.....1o.......2o........3o.........4o.......5o.........6o.........7o.......8o......9o......
dum-tek.tek-tek..dum........tek..dum-tek..tek-tek....dum.....tek.....tek.....

Δεν συναντάται ως αυτούσιος ρυθμός στα ρεμπέτικα τραγούδια παρά μόνο σε ορισμένα σημεία και ως συστατικό μέρος ενός Παλιού ή ενός Πεταχτού Ζεϊμπέκικου όσον αφορά στην κιθάρα. Μπορούμε να συναντήσουμε πχ.
1 μέτρο Πωγωνίσιος + 1 μέτρο Μπάλος + 1/8 ή
1 μέτρο Πωγωνίσιος + 1 μέτρο Τσιφτετέλι + 1/8
Τα μέτρα των ρυθμών μπορεί να τα συναντήσουμε και με την αντίθετη σειρά και κατά κύριο λόγο μόνο σε συγκεκριμένα σημεία για λόγους έμφασης.

Ο Μικτός Ζεϊμπέκικος παίζεται αρκετά συχνά αυτούσιος από το μπαγλαμά, ο οποίος αποτελεί το δεύτερο κατά σειρά, αλλά όχι απαραίτητα και αξία, συνοδευτικό όργανο. Έτσι το κομμάτι αποκτάει ένα πιο γεμάτο άκουσμα. Η ρυθμική αξία του μπαγλαμά είναι τεράστια αφού έχει τη δυνατότητα, δεδομένων των χτυπημάτων της κιθάρας, να τροποποιήσει σημαντικά το ηχητικό αποτέλεσμα. Στα Ζεϊμπέκικα μπορεί με τον τρόπο που περιγράφτηκε να ουδετεροποιήσει το γένος του ρυθμού – χορού εαν θέλει, δηλαδή να ακούμε Μικτό Ζεϊμπέκικο το οποίο είναι και Παλιό και Πεταχτό ή ούτε Παλιό ούτε Πεταχτό. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί “Η σκληρόκαρδη” (με Νταίζυ Σταυροπούλου).

Ως τεχνοτροπία παιξίματος μπορούμε να διακρίνουμε τρεις τρόπους με τους οποίους εισάγεται ο Μικτός ρυθμός σε ένα τραγούδι:

Α) Η κιθάρα άλλες φορές παίζει κανονικά το Μικτό Ζεϊμπέκικο με μπάσα και καντίνια και άλλοτε παραπέμπει σε αυτόν παίζοντας μπασογραμμές.
Παράδειγμα:
Tο “Θέλω στα μπουζούκια” είναι Παλιό Ζεϊμπέκικο και στο σημείο που λέει “κι όταν χορέψω” η κιθάρα παίζει Μικτό Ζεϊμπέκικο με μπάσα δηλαδή:
.......1o.........2o........3o.........4o....... (τα τέσσερα πρώτα όγδοοα από τα συνολικά εννέα)
..dum-tek...tek-tek...dum.......tek...... (ρυθμική διάταξη)
......π-κιό...ταν-χο...ρέ-υω........π........(φωνή, όπου π = παύση)
dum-dum.dum-dum.dum........tek...... (κιθάρα)
Εδώ παρατηρούμε ότι επειδή η κιθάρα παίζει μπασογραμμή υπάρχει αντιστροφή δυναμικής στο 2ο,3ο και 4ο δέκατο έκτο. Θα μπορούσε εναλλακτικά να παίξει τις κανονικές δυμαμικές χτυπώντας τα καντίνια.

Β) Όταν παίζει ένα ρυθμικό όργανο πχ. κιθάρα Παλιό Ζεϊμπέκικο και ένα άλλο πχ. μπαγλαμάς Πεταχτό Ζεϊμπέκικο. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ένα ιδιόμορφα δυναμικό άκουσμα. Στο “Θα ΄ρθει μια μέρα να πονάς” του Χατζηχρήστου ενώ όλο το τραγούδι είναι Παλιό Ζεϊμπέκικο στην εισαγωγή η κιθάρα παίζει Παλιό και ο μπαγλαμάς Πεταχτό.

Γ) Υπάρχουν τραγούδια, όπου η κιθάρα παίζει σταθερά ένα τύπο Ζεϊμπέκικου και η μελωδία του μπουζουκιού τονίζει τον αντίθετο. Για παράδειγμα στο τραγούδι “Ο Μάρκος υπουργός” (Όσοι γινούν πρωθυπουργοί) η κιθάρα παίζει Παλιό Ζεϊμπέκικο και το μπουζούκι ιδιαίτερα στην εισαγωγή τονίζει σαν να επρόκειτο για Πεταχτό Ζεϊμπέκικο. Κατά τη γνώμη μου αυτός είναι ένας πολύ έξυπνος τρόπος να εισχωρήσει στο παρασκήνιο ένας άλλος ρυθμός σε έναν ήδη υπάρχοντα και σαφώς παιζόμενο. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τη μελωδία στα λόγια (βλ. Τσιφτετέλι).

Δ) Άλλα τραγούδια χρησιμοποιούν σε κάποιο μέρος Παλιό Ζεϊμπέκικο και σε άλλο Πεταχτό. Συνήθως ο ένας ρυθμός παίζεται στην εισαγωγή και ο άλλος στα λόγια. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι η “Καλαμπακιώτισσα”, το οποίο συνδυάζει και μερικά από το προαναφερθέντα χαρακτηριστικά. Έχει σε κάποια σημεία Παλιό, σε άλλα Πεταχτό και σε άλλα Μικτό είτε από την κιθάρα, είτε από το μπαγλαμά είτε και από τα δύο όργανα χωρίς να υπολογίζουμε τον τονισμό του μπουζουκιού και των στίχων.
Για αυτό το τραγούδι χρειάζεται παρτιτούρα ξεχωριστή για το μπουζούκι, την κιθάρα και τον μπαγλαμά για να γίνω κατανοητός αλλά σε γενικότερο πλαίσιο η εισαγωγή είναι Παλιό εκτός από το τελευταίο μέρος που είναι Πεταχτό, όπως και το πρώτο μέρος από τα λόγια, ενώ το δεύτερο μέρος (Καλαμπακιώτισσα μικρή τρελή ξανθιά....) είναι κατά βάση Παλιό. Σε όλα αυτά παρεμβάλλονται μέτρα στα οποία παίζονται όλα τα δέκατα έκτα από το μπαγλαμά ή / και απ’ την κιθάρα.

Απάντηση

Επιστροφή σε “Οργανοπαιξία-Μουσική Θεωρία”