Αλατσατιανή

[Alcibiadis]

Αφού λοιπόν συγκεντρώνονται όλες οι εκτελέσεις - εκδοχές, είναι νομίζω σωστό να συμπεριληφθεί και η αντάρτικη εκδοχή, δημιουργία άλλωστε πιό "ανώνυμη" και έτσι, από τουλάχιστον αυτή την άποψη πιο λαϊκή, σε σύγκριση με εκτελέσεις που φέρονται ως επώνυμες από δημιουργούς του λαϊκού τραγουδιού.

Εδώ Άγη θα διαφωνήσω ως προς το ανώνυμο και λαικό της αντάρτικης εκδοχής.Ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί δημιουργία. Είχαν έτοιμη τη μουσική και προσάρμοσαν στίχους εμψυχωτικούς για τις ανάγκες του αντιφασιστικού αγώνα.
Κάτι που ισχύει άλλωστε σ' όλα τ' αντάρτικα τραγούδια. Ανώνυμα δεν μπορεί να χαρακτηριστούν απ' τη στιγμή που τα επιμελήθηκε η μουσική ομάδα του τότε Λαικού μας στρατού. Όταν ξέρουμε δηλ. το πως το γιατί και απο ποιους, η λέξη ανωνυμία φθίνει σαν έννοια. Οι αντάρτικοι στίχοι φυσικά και εξυπηρέτησαν τα λαικά συμφέροντα τότε! Ανήκουν όμως στην στρατεύσιμη εκδοχή και αυτό με δυσκολεύει στο να πω ότι είναι λαικοί.
Το πραγματικό λαικό και ανώνυμο τραγούδι νομίζω ότι σταματά στην ανακάλυψη του γραμμόφωνου.

[AGIS]

Εδώ Άγη θα διαφωνήσω ως προς το ανώνυμο και λαικό της αντάρτικης εκδοχής.Ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί δημιουργία. Είχαν έτοιμη τη μουσική και προσάρμοσαν στίχους εμψυχωτικούς για τις ανάγκες του αντιφασιστικού αγώνα.
Κάτι που ισχύει άλλωστε σ' όλα τ' αντάρτικα τραγούδια. Ανώνυμα δεν μπορεί να χαρακτηριστούν απ' τη στιγμή που τα επιμελήθηκε η μουσική ομάδα του τότε Λαικού μας στρατού. Όταν ξέρουμε δηλ. το πως το γιατί και απο ποιους, η λέξη ανωνυμία φθίνει σαν έννοια. Οι αντάρτικοι στίχοι φυσικά και εξυπηρέτησαν τα λαικά συμφέροντα τότε! Ανήκουν όμως στην στρατεύσιμη εκδοχή και αυτό με δυσκολεύει στο να πω ότι είναι λαικοί.
Το πραγματικό λαικό και ανώνυμο τραγούδι νομίζω ότι σταματά στην ανακάλυψη του γραμμόφωνου.

Νομίζω ότι ένα μεγάλο μέρος από τα αντάρτικα τραγούδια υπακούει στον κανόνα που λες, Άλκη.
Όμως δεν ισχύει αυτό γιά όλα τα αντάρτικα, αφού είναι πολλές οι περιπτώσεις που αποτελούν καθαρά λαϊκή δημιουργία, με τους παραδοσιακούς όρους της ανωνυμίας και της προφορικότητας, παρ' όλο που είχε ήδη ανακαλυφθεί το γραμμόφωνο.
Το οποίο γραμμόφωνο έτσι κι αλλιώς δεν αφορούσε πρακτικά τη διάδοση των αντάρτικων τραγουδιών, είτε των "επωνυμων" είτε των ανώνυμων.

Σε ότι αφορά το συγκεκριμένο τραγούδι, πρόκειται για παραδοσιακή μελωδία, πάνω στην οποία έχουν γραφτεί οι στίχοι, και τίποτα δεν μας επιβεβαιώνει ότι είναι στίχοι που τους επιμελήθηκε κάποια μουσική ομάδα κι όχι αυθόρμητη δημιουργία. Το δεύτερο μού φαίνεται πολύ πιθανότερο. Άλλωστε το τραγούδι δεν ανήκει σ' εκείνα τα αντάρτικα που ήταν γνωστά σε όλη τη χώρα και ενδεχομένως να τραγουδιόταν ιδιαίτερα στη Μεσσηνία από όπου ίσως και η προέλευσή του.

Οι όροι της ανώνυμης δημιουργίας λειτούργησαν αρκετά σε ό,τι αφορά τα τραγούδια της αντίστασης, και όχι μόνο όσο κράτησε η κατοχή αλλά και αργότερα.
Χαρακτηριστικό δείγμα μετά το Δεκέμβρη του 44, είναι το τραγούδι των ομήρων της Ελ Ντάμπα ( βλ. συζήτηση εδώ forum/vt.php?p=4716 ) .

Εδώ επίσης:
http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/ ... artiko.htm
υπάρχουν κάποια αντάρτικα, μερικά από τα οποία είναι γνωστά και αποδίδονται σε συγκεκριμένο στιχουργό και συνθέτη, και άλλα -μερικά μάλιστα από τα γνωστότερα- αναφέρονται ως (και είναι) "αδέσποτα" .
Και, επίσης, υπάρχουν αντάρτικα τραγούδια με εντελώς τοπικό χαρακτήρα, που υπακούνε στη μορφή του δημοτικού τραγουδιού και εξιστορούνε περιστατικά και πρόσωπα κάποιας συγκεκριμένης περιοχής.
Νομίζω ότι όσο πηγαία ήταν η αντίσταση του λαού άλλο τόσο πηγαία δεν θα μπορούσε παρά να εκφραστεί και στο τραγούδι.

ΥΓ Όσο για την "στρατεύσιμη εκδοχή" δεν αποτελεί εμπόδιο στον χαρακτηρισμό της λαϊκότητας. Υπάρχουν και δημοτικά τραγούδια "στρατευμένα" (λχ ο Μάρκος Μπότσαρης: Αφήνω διάτα στα παιδιά, να πολεμήσουν την Τουρκιά και τους κοτσαμπασήδες) κι αυτό δεν παύει να τα καθιστά λαϊκά.

ΥΓ2 Μάλιστα στο παραπάνω λινκ βρίσκονται και οι στίχοι της "Καλαματιανής" (ολόκληροι) με τη σημείωση: "Το τραγούδι αυτό τραγουδήθηκε από τους αντάρτες του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα στα χωριά της Μάνης και της Μεσσηνίας" .

[Alcibiadis]

Aν υπάρχουν αντάρτικα τραγούδια που η μελωδική τους γραμμή να μην είναι δανεισμένη, τότε ευχαρίστως να τα δεχτώ σαν εξαίρεση λαικής δημιουργίας.
Ο στίχος απο μόνος του πιστεύω ότι δεν αρκεί για ένα τέτοιο χαρακτηρισμό.

[ntouzenis]

Το θεμα του ορισμου "ανωνυμη δημιουργια" οντως εχει να κανει, γιατι συνηθισαμε ή μάθαμε να λεμε "ανωνυμη δημιουργια", αυτην πριν τη δισκογραφια και την καθιέρωση των πνευματικων δικαιωματων που πρεπει ναγινε αν θυμαμαι καλα μεταξυ 1927-30 ...
Και γω δεν θα το κατετασα εξαρχης σε αυτα, αλλα επειδη χρονολογικα ειμαστε κοντα και οι συνθηκες ομοιαζουν, θα μπορουσε να παρει και αυτη την ονομασια, γιατι όχι ;;
Αλλα νομιζω οτι ειναι δευτερευον, γιατι τα ανταρτικα τραγουδια απο μονα τους αποτελουν μια κατηγορια, οπως και το ανταρτικο ειναι ενα κομματι της ιστοριας μας, οποτε νομιζω το θεμα λυνεται και με τις τοποθετησεις σας κυριοι !!

Αν μπορει καποιος να μου στειλει αυτη την εκτελεση θα μου κανει χατηρι γιατι με το ραπιντ δε βγαζω ακρη ...

Επισης να προσθεσω οτι και στη "Σαμιωτισα" μπηκε απ'τους ανταρτες ο στιχος "...ω Ελλαδα μας γλυκεια, δημοκρατια λαϊκιά ...τον διωξαμε το βασιλια " ή καπως ετσι ...

Ακομα σχετικα με τα τοπικα ανταρτικα οντως υπαρχουν κι εδω στα Χανια μου ειπε ο 85χρονος σημερα, μπουζουξης Γιωργος Κουτζογλου, οτι είχε γραφτει απο τους ανταρτες στην κατοχη ενα τραγουδι για τη μαχη στα Κεραμειά !! Μαλιστα το θυμαται και το παιζει !!
Επισης προσφατα εμαθα και για ριζιτικα που ειχαν βαλει στιχους οι ανταρτες. Ειναι καποια μπλογκ που αναφερονται, αν καποιος θελει πληροφοριες ευχαριστως ...

Ακομα σχετικα με την "Αλατσατιανη" θα με ενδιεφερε αν μπορουμε να καταγραψουμε και τις νεωτερες εκτελεσεις που ηχογραφηθηκαν απο συλλογους κλπ Πρεπει να υπαρχουν με τη Δομνα Σαμιου και με το Λυκειο Ελληνιδων. (Το Λ.Ελλ. παρεπιμπτοντως εχει κανει φοβερες εκδοσεις αλλα θελει "μεσο" για να τις παρει κανεις ...)

Και τελος, η εκτελεση "Καλαματιανη" που υπαρχει εδω δεν ταυτιζεται με καποιο τραγουδι απο τις λιστες του Μανιατη, οποτε εγω αυθαιρετα εβαλα το "Γκιντελημ" δια της εις ατοπον απαγωγης ... Αν καποιος εχει στοιχεια ας το βεβαιωσει (ισως ο Χρηστος...)

[bill1961]

Έχω την εντύπωση πως τουλάχιστον όσο αφορά το Δημοτικό (λαϊκό οπωσδήποτε) τραγούδι είναι συχνό το φαινόμενο της προσαρμογής διαφορετικών κατά περίσταση στίχων στην ίδια μελωδία ή των ίδιων ή παραπλήσιων στίχων σε διαφορετικές μελωδίες, χωρίς να είναι τόσο εύκολο να αμφισβητήσουμε ότι και αυτό λαϊκή δημιουργία είναι. Το αντίθετο μάλιστα θα έλεγα. Αυτή η διαδικασία υπήρξε ένας από τους παράγοντες της εξέλιξης της δημοτικής μουσικής, αφού τα δημοτικά τραγούδια δεν ήταν "μια κι έξω" δημιουργία αλλά περνούσαν πολλά "κόσκινα' μέχρι να σταθεροποιηθούν.
Από την άλλη βέβαια η λαϊκή δημιουργία για την Εθνική αντίσταση και δυσανάλογα μικρή είναι και όχι ιδιαιτέρως πρωτότυπη (από άποψη μουσικής τουλάχιστον).

[liga rosa]

υπάρχει ένα βινύλιο με τραγούδια των ιταλών παρτιζάνων. η δεύτερη πλευρά έχει απλά διασκευές των ρώσικων εμβατηρίων με πλήρη ορχήστρα σε στομφώδες και πομπώδες ύφος, αλλά η πρώτη έχει λαϊκά τραγούδια με παρτιζάνικους στίχους. είναι παιγμένα γεμάτα μπρίο (κιθάρα-ακκορντεόν-φυσαρμόνικα-φωνή), πολύ ωραία και προφανώς βασισμένα σε ήδη υπάρχουσες μελωδίες.
γνωστά πχ είναι το bella ciao, avanti popolo. οι encardia λένε ένα (με socialismo αντί communismo!). θυμήθηκα και την αντάρτικη διασκευή της σαμιώτισσας!
δυστυχώς δεν το έχω πρόχειρο αλλά αν σας ενδιαφέρει να το ζητήσω, να δώ πληροφορίες στο εξώφυλλο και στα κομμάτια.

[Νίκος Α. Πολίτης]

Γ’ιώργο, σχετικά με νεότερες εκτελέσεις / στίχους της Αλατσατιανής: υπάρχει και ο (συγκινητικότατος) στίχος
Σμύρνη, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία,
Χαθήκαν οι λεβέντες σας, δεν έμεινεν ελπίδα
που βεβαίως προστέθηκε στην Ελλάδα, μάλλον στη Νέα Ερυθραία, μετά την Καταστροφή. Τον τραγουδάγαμε στη Σχολή του Καρά.

Άγη, για το αν το τραγούδι αρχικά «κατάγεται» από Μεσσηνία έχω σοβαρές αμφιβολίες, γιατί δεν γνωρίζω άλλο ντόπιο κομμάτι από Μεσσσηνία σε εννεάσημο μέτρο, ούτε και νομίζω ο καρσιλαμάς να χορευόταν εκεί. Ο προσδιορισμός «Καλαματιανή» αντί για Αλατσατιανή πρωτοεμφανίστηκε στην αμερικάνικη εκτέλεση (Παπαγκίκα) και δεν έχει ερευνηθεί ό λόγος.